Matematika mashtruese e vdekjeve nga koronavirusi

Duke marrë të mirëqenë faktin se numri i njerëzve që raportohet se kanë vdekur nga COVID-19 është mjaft i saktë, atëherë përqindja e personave të infektuar që vdesin nga sëmundja (shkalla e vdekjes) me siguri duhet të ketë qenë shumë më e ulët sesa vlerësimet 2-3% që është raportuar deri tani. Kjo për shkak se numri i të infektuarve është shumë më i madh se numri i testuar dhe raportuar.

Grafiku në formë trekëndëshi, nga një studim të 10 shkurtit, i kryer nga Imperial College London, tregon se shumica e njerëzve të infektuar nga COVID-19 nuk llogariten kurrë se janë të infektuar. Kjo sepse, siç shpjegon studimi, "fundi i piramidës përfaqëson popullsinë më të madhe të mundshme të atyre që janë të infektuar, por kanë simptoma të buta, jo specifike ose që janë asimptomatikë."

Siç shpjegoi drejtori i Përgjithshëm i Organizatës Botërore të Shëndetit (OBSH), Tedros Adhanom, në konferencën e tij të 28 shkurtit, "shumica e njerëzve do ta kalojnë lehtë këtë sëmundje dhe do të përmirësohen pa pasur nevojë për kujdes të veçantë". Disa studime kanë zbuluar se rreth 80% e të gjitha rasteve të COVID-19 kanë simptoma relativisht të lehta, të cilat përfundojnë pa sëmundje të rëndë dhe për këtë arsye mbeten të raportuara.

Një studim kinez në Gazetën e Shoqatës Mjekësore Amerikane, më 20 shkurt, gjeti një "shkallë të vdekshmërisë" prej 2.3%, që do të thotë 1 023 viktima nga 44 672 raste. Por mostra totale në atë studim (72 314) përfshinte 27 642 raste shtesë të konfirmuara, dhe thjesht përfshirja e rasteve (duke lënë mënjanë rastet e vogla) do ta kishin ulur shkallën e vdekshmërisë në 1.4%. Vlerësimet që janë bërë për rastin e Kinë janë kufizuar kryesisht në raste me simptoma më të rënda, kështu që nuk duhet të habitemi që shkalla e vdekjes së raportuar në mes të rasteve të rënda është shumë më e lartë sesa do të ishte nëse të dhënat do të përfshinin gjithashtu "shumicën e njerëzve" që "kanë një sëmundje e butë dhe përmirësohen. "Rreziku i infektimit të më shumë njerëzve është gjithashtu më i madh në të dhënat e Kinës, pasi rastet e rënda përqendrohen dhe transmetohen në spitale. Kjo gjithashtu mund të çojë në llogaritje të mbivlerësuara se sa njerëz janë të infektuar nga dikush me COVID-19, përfshirë vlerësimin e "numrit të riprodhimit" të OBSH-së prej 1.4-2.5, i cili kryesisht bazohet në prova nga Kina.

Siç tregon grafiku, vendet e tjera përfshijnë më shumë raste jo të rënda sesa Kina, veçanërisht nëpërmjet testimit të udhëtarëve që hyjnë në vend me kollë dhe ethe. Edhe pasi ka krijuar një rrjet pak më të gjerë, megjithatë, numri i rasteve të konfirmuara ndoshta kap vetëm rreth 30% të numrit aktual.

Në mëngjesin e 2 marsit, ka pasur 89 2253 raste të konfirmuara të COVID-19 të raportuara në të gjithë botën, me rreth 96% të atyre në Azi. Për krahasim, ishin rreth 37.9 milionë njerëz që jetonin me HIV në vitin 2018.

Vlen të përmendet se kanë qenë gjithashtu 45 393 raste të shëruara nga COVID-19 (krahasuar me 3048 vdekje në total, data 2 mars) dhe, më e rëndësishmja, rastet e shëruara ua kalojnë rasteve të reja.

Po në lidhje me numrin relativisht të vogël të rasteve të COVID-19 jashtë Kinës? Në 28 shkurt, drejtori i Përgjithshëm i OBSH-së raportoi se "jashtë Kinës, tani ka 4 351 raste në 49 vende dhe 67 vdekje". 67 raste vdekjeje të pjesëtuar për 4351 duket se tregojnë një normë të vdekjes prej 1.5%. Por llogari të tilla mund të gënjejnë. Ata supozojnë se emëruesi i këtij raporti (4351) është po aq i saktë sa numëruesi (67). Megjithatë, njerëzit me "simptoma të buta që përmirësohen" nuk ka gjasa të përfshihen ndonjëherë te emëruesi.

Nëse vlerësimi i OBSH-së për 4351 raste të konfirmuara arrinte në 30% të numrit aktual të infektuar jashtë Kinës në atë kohë, për shembull, atëherë totali i të dyjave: rasteve të raportuara dhe atyre të konfirmuara, do të ishte 4 351, i pjesëtuar me 0.30 ose 14 503. Në atë rast, shkalla e vdekjes aktuale do të jetë 67 e pjesëtuar me 14 503, ose më pak se gjysma e një përqindëshit (0.46%). Gjithashtu, nivele të tilla vdekjeje në të kaluarën e afërt ka të ngjarë të bien me kalimin e kohës, sepse ato ndodhën përpara se teste premtuese klinike të ilaçeve antivirale të rezultonin efektive kundër viruseve më vdekjeprurëse si SARS, HIV dhe Ebola.

Për perspektivë, SARS, një epidemi nga familja e koronavirusit, vrau 774 njerëz nga 8096 raste të njohura në 2003, me vdekshmëri 9.6% para se të zhdukej si sëmundje një vit më pas. Gripi i shpendëve në 1997 ishte parashikuar të ishte një pandemi vdekjeprurëse, por ai vrau shumë pak njerëz para se të zhdukej. Në raportin e mbikëqyrjes së gripit të SHBA në 22 shkurt, "CDC vlerëson se deri më tani, këtë sezon ka pasur të paktën 32 milionë raste të gripit ... dhe 18 000 vdekje nga gripi. Pjesëtimi i numrit 18 000 me 32 milion nënkupton një shkallë të ulët vdekshmërie te amerikanët prej 0,0138%. Në përqendrohesh vetëm te vdekshmëria, panorama nuk është mjaftueshëm e qartë: Ne gjithashtu duhet të shohim numrin e personave të infektuar, dhe kohëzgjatjen e epidemisë, e cila është arsyeja pse gripi vrau shumë më shumë njerëz sesa SARS-i. Sidoqoftë, është e rëndësishme të shmanget frika e njerëzve për rrezikun e vdekjes nga COVID-19 duke vijuar të injorohet fakti se shumica e rasteve "kanë sëmundje të butë dhe përmirësohen pa pasur nevojë për ndonjë kujdes të veçantë". 

Përgatiti: Gazmira Sokoli/ TvT