Prej Vaçe Zelës mbetet pak; por kjo “pak” është “shumë”

Këtë shkrim po e bëj në një nga kompjuterat e Ora News-it, dhe nga dera e hapur e zyrës ku po përgatis programin ‘Jamais Vu’ më vjen zëri i Vaçe Zelës. Tek anekset e montazhit afër meje, me sa duket, dikush është duke bërë tok copa pamjesh filmike të këngëtares sonë që sapo është ndarë nga jeta pas një lëngate të gjatë jashtë vendit. Teknikët janë duke zgjedhur këngë të sajat të cilat më pas do të vishen me tekstin e thatë të reporterëve për t’u bërë gati për transmetim në edicionet informative, dhe zëri i saj më bie butë e ledhatueshëm në membranën e hollë të timpanit të veshit. Teknikët e montazhit, nën sugjerimet e reporterëve, kanë zgjedhur këngë të tilla, si “Në shtëpinë tonë” (Ju kujtohet? Është kolona zanore e një filmi didaskalik soc-realist me të njëjtin titull), “Djaloshi dhe shiu”, “Moj e shtrenjta Arbëri”, “Valsi i lumturisë”, “Natën vonë”, “Mesnatë”, e ndonjë tjetër.

Ka kohë që ekziston një marrëveshje e heshtur mes nesh për t’mos u marrë me të gjithë repertorin e saj, ku ka dhe këngë të natyrës propagandistike (ndoshta këto janë të shumtat). Dhe kjo është arsyeja që tanimë i njihen veç këngët e mësipërme e ca të tjera të kësaj tipologjie; e duket se – po e them këtë, por jeni të lutur të ma merrni si një ndjesi timen krejt të papërpunuar, e jo si një konsideratë teknike – këto janë këngët e saj më të mira edhe në pikëpamje stilistike. Janë kompozime, të cilat e tradhëtojnë qartazi muzikën e stereotipizuar të atyre kohëve totalitare. E tradhëtojnë dhe me tekstet mendjelehta, e aspak pretencioze, e prandaj interesante, siç janë vargjet gjenuine të “Lemzës”.

Vaçe Zela nuk mund t’u bënte bisht këngëve që ia jepnin për t’i kënduar nëpër festivale e olimpiada muzikore, të cilat sot nuk i këndon askush (duke përjashtuar ndonjë që, për shkak të appeal-it muzikor, kanë dashur t’ia përjetësojnë me tekst tjetër, apo me tekst të ndryshuar). Dhe kështu, i kanë mbetur veç një duzinë me këngë. Por specialistët thonë se kjo nuk është ndonjë dramë. Përkundrazi. Është kulmi i suksesit. Ndoshta dhe i fatit. Edhe artisteve të mëdha si Edith Piaf, Cesaria Evora, etj (dhe në këtë mes, afërmendsh, nuk më shkon mendja të bëj ndonjë paralele të pavend), ndonëse kanë interpretuar shumë këngë – e asnjëra sosh nuk është e skualifikueshme për motive jo artistike – në instancë të fundit u mbeten pak krijime.

Një vëzhgim i fundit: Te Vaçja, përveç artistes, të bënte përshtypja dhe njeriu. Nuk mori poza e nuk shiti dëngla në asnjë rast. Është një nga shumë pak personalitete shqiptare që diti t’u shpëtonte grackave të tranzicionit që nuk ishte vetëm politik, që ia doli të ruante krejt të paprekur integritetin e vet moral e që u pa deri në fund, e nga të gjithë, thjesht si artiste. Artiste par excellence.

Dita