A ka dinjitet gegnishtja për me qenë e folme publike?

Mendoj se komunikimi publik në Shqipni vuen prej shkaqesh tjera dhe jo prej përdorimit të gegnishtes, qoftë shkodranishtja e Kryetares së Parlamentit, qoftë standardi i shartuem me diftongje dhe mbaresa tropojane i Kryeministrit, apo infleksionet e skraparllinjve e vlonjatëve, që janë mjaft të pranishme në diskursin publik.

Komunikimit publik te ne i mungon etika qytetare dhe kultura, prandaj së pari duhet shikue përmbajtja e mandej forma e tij. Do të ishte me interes me analizue ligjërimin publik në këto 20 vjet, tue veçue sofizmat, dhunën verbale, pakuptimësinë, ligjërimin bombastik apo retorikën kallpe të oratorëve që kanë shkelë në Parlamentin tonë.

Së pari do të duhej nënvizue demagogjia dhe rrena publike, përpjekjet e vazhdueshme me ua mbushë mendjen shqiptarëve se vendi ynë po ndryshon për mirë falë punës e përkushtimit të kësaj klase politike. Do të duhej ma parë me zhveshë lakuriq mjeshtrat e mëdhaj të rrenës publike e mandej me shqyrtue formën e diskursit të tyne publik.

Në nji farë mënyrë ketë gja e ban secili prej nesh, tue mbetë i neveritun prej shndërrimit që ka pësue foltorja e Parlamentit, tue u kthye në nji vend ku shpalosen anmiqsitë që kanë të bajnë me interesa klanesh dhe jo me problemet e njerzve.

Në ketë klimë, ku korrupsioni dhe krimi janë atmosfera dhe elementi kryesor, çështjet e formës bahen gati dytësore.

Ka vite që shkruej për mangësitë e standardit, dhe s’jam i vetmi. Vetë ndryshimet shoqnore po tregojnë se gegnishtja (jo shkodranishtja), e cila flitet prej Elbasanit e deri në Preshevë, po merr gjithnji e ma shumë hapsinë në komunikimin publik.

Atë që nuk arrijnë me e ba gjuhëtarët tanë, po e ban vetë koha, dhe ketë gja s’mund ta ndalin as analistat dhe as politikanët. Me i kundërvu këtij problemi, që kërkon zgjidhje dhe pasqyron dinamikat e gjuhës, nji status quo të përjetshme që u dashka ruejt me çdo kusht, asht mendjelehtësi. Gegnishtja po shtyn caqet e vendosuna para pak dekadash, tue i krijue vend nji mase të madhe shqipfolësash në hapsinën publike dhe tue detyrue gjuhëtarët, gazetarët e madje edhe politikanët tanë me mendue.

Kur folësja e Parlamentit flet shkodranisht (pra, nji nëndialekt të gegnishtes), duhet me u analizue nëse përçon ndonji ide të mirëfillte, ashtu siç duhen shqyrtue diskurset e atyne që përçapin standardin për me shprehë banalitete dhe marrina. Në qoftë se ajo din edhe me e shkrue gegnishten letrare atëherë do të mendonim se asht disi e kultivueme. Por unë s’e kam ndie asnjiherë në këto vite tue përkrah nji iniciativë në favor të gegnishtes, tue mbështet ribotimin e teksteve klasike gegnisht, apo thjesht, nuk di që së pakut t’i ketë shkrue nji letër përgëzimi Etënve françeskanë që kanë botue dhe ribotue në vitet e fundit disa duzina me tituj të klasikëve të gegnishtes! Në qoftë se lavrimi ma i naltë që ajo i ban gegnishtes qëndron në do fraza banale të artikulueme për me nxjerr prej sallës së Parlamentit nji përqafsues të popullit, kushdo qoftë ai, atëherë gjuha e saj ka shumë pak të përbashkëta me traditën letrare gege.

Për çka mund të jetë krenar njeriu kur as nuk e shkruen gegnishten dhe as nuk e mbështet konkretisht atë? Me e folë e flasin edhe katundarët, malsorët e qytetarët e zakonshëm, por as janë krenar dhe as ndihen ligsht!

Si mund t’i dalin zot gegnishtes disa intelektualë apo shkrimtarë që nuk e shkruejnë atë? Ndryshimi i vetëm mes dikujt që flet shkodranisht dhe dikujt tjetër që flet në dialektin e Skraparit, Mallakastrës apo Maqellarës, asht se ky i fundit nuk mund t’i apelohet nji letërsie të kultivueme që të jetë lavrue në at’ të folme. Por ata që kanë krijue letërsi të vërtetë në dialektin shkodran apo edhe ma gjanë, kanë vdekë me kohë. Sot ne duhet të gjenim ndonji arsye me u krenue me të tashmen. Por, jo, nuk kena asnji arsye me u krenue me të tashmen, pse janë ulë malet e janë çue sukat.

Sa për standardin, sigurisht që ai asht zyrtar, por nuk asht absolut. Në asnji gazetë, libër, ligjërim publik e madje edhe fjalim zyrtar nuk do të gjeni të shkruem e të folun nji standard që të përputhet 100% me atë që doli prej Kongresit të famshëm që unjisoi ortografinë shqipe.

Nji standard i pasaktë asht gjithnji jo standard, ashtu si edhe nji shkodranishte e vorfën në formë dhe pa ide mbetet e mjerë.

Forcat qendërikëse që veprojnë sot në shoqninë shqiptare, tue nisë tek ato ma negativet me karakter moral, si: korrupsioni, krimi, demagogjia, dhuna, vorfnia, injoranca, pengojnë krijimin e nji shteti dhe të nji shoqnie me vlera perëndimore. Gjuha, si superstrukturë, i ndien këto mangësi themelore dhe i pasqyron ato.

Aq sa asht instrumental të skandalizuemit me folësen e Parlamentit, po aq asht snobizëm të krenuemit me diçka që s’e zotnojmë dhe s’e njohim!

Pse nuk ka sot asnji kujdes për shqipen dhe për shqipfolësin, pse strukturat që do të duhej të merreshin me gjuhën dhe me çeshtjen e standardit flejnë, pse arsimin kombtar e kap lëngata?

Këto pyetje duhet t’i bajnë vetes politikanët tanë dhe mos ta përdorin çështjen e gjuhës për interesat meskine të momentit, pse ata së bashku me interesat e tyne kanë me kalue, ndërsa gjuha shqipe, gegnishtja dhe toskënishtja, të përqafueme në nji standard tjetër, të arritun me frymë mirëfilli shkencore, ka me jetue në amshim.