Roli i trupit në projektimin e një qyteti

Annalisa Metta

Qyteti nuk është palestër. Kështu mund ta përmbledhim kontributin inteligjent që sjell libri i Elena Dorato-s Urbanism Preventive. Roli i shëndetit në dizajnimin e qyteteve aktive (red. Quodlibet, 2020) i shton debatit mbi shëndetin urban, shumë përtej asaj që është e ditur, se jeta sedentare, e shkaktuar nga modelet bashkëkohore urbane, ka pasoja të rënda në jetën tonë.

Qyteti nuk është një palestër sepse, siç argumenton Dorato, 'jeta aktive' nuk përfundon në trajnimin motorik, por evokon ndërthurjen komplekse etike dhe politike të marrëdhënies shpesh të ashpër midis trupit të njeriut dhe trupit urban, mbi të cilin është rikthyer e njëjta ide e qytetit. Ne nuk mund të flasim për qytete pa folur për trupa; ne nuk e zbulojmë këtë sot, është paralajmëruar mirë nga një gjenealogji e gjatë dhe bujare reflektimesh, e cila kalon përmes librit “Mbi shkaqet e madhështisë së qyteteve” (Botero, 1588) si dhe “Flesh and Stone: The Body and the City in Ëestern Civilization” (Sennett, 1996 ), ku përqendrohet edhe puna e Dorato-s sot. Pamundësia e ndarjes së qyteteve dhe trupave, duke mos u mjaftuar vetëm me çështje fizikale, shfaqet në çdo faqe të librit, pjesa e dytë e së cilit (Formimi i Qyteteve për Shëndetin dhe Lëvizjen), për shembull, është një histori e kthjellët e qytetit e treguar përmes trupit: nga revolucioni industrial i mesit të shekullit XIX, kur planifikimi urban lindi si  disiplinë moderne, te konteksti bashkëkohor dhe ndryshimet e tij, me pasoja higjieno-sanitare dhe socio-demografike që libri i lidh mirë.

Qyteti nuk është një palestër,  e kuptuar si hapësirë ​​e destinuar posaçërisht për ushtrime gjimnastikore, sepse shmang çdo specializim të një vendi të përshtatshëm për të kryer një funksion unik dhe ndoshta përcaktues, pasi në traditën më të mirë të zonimit: "(...)" lirshmëria "përfaqëson një cilësi shtesë që përcakton pozitivisht sferën publike urbane, në kontrast me ato 'hapësira të ngushta', të prodhuara nga modeli dhe rregullimi në përpjekjen për të paracaktuar në mënyrë fikse përdorimet e duhura "(f. 45). Një nga argumentet më joshëse të Dorato-s është se atomizimi funksional i qytetit korrespondon me diseksionin analog të trupit, të reduktuar në një përmbledhje mekanike të organeve me detyra specifike. Zgjedhja e dizajnit të Leon Krier për kopertinën e librit - Zonimi i Trupit. Ndarja funksionale - Zbërthimi i Botës së Ndjeshme, 1978, pjesë e një grupi ilustrimesh që shoqëron leximin si një rrëfim paralel po aq bindës, rezultat i një përzgjedhje të kulturuar dhe kurrë banale - është një pozicionim shumë i fortë: ndarja e trupit të njeriut përmes e amputimeve për të lidhur funksionet individuale të pazëvendësueshme për secilën 'pjesë' është e njëjta në të cilën ne paraqesim qytetin. Me këmbë nuk praktikohet vetëm sporti, si në karikaturën kaustike të Krier, por edhe planifikimi urban, thoshte Secchi. Ne e bëjmë qytetin me këmbët tona: me këmbët tona dhe me çdo pjesë tjetër të trupit tonë sensual, të brishtë, fiziologjik dhe politik, individual dhe kolektiv.

Qyteti pra nuk është një palestër, përkundrazi - dhe ky është aspekti i spikatur i tezës së Dorato - qyteti është një fushë potenciale e 'aktivizmit', e kuptuar jo vetëm si ushtrim fizik, por si intensifikim i jetës së përbashkët, operuese, dinamike, të gjallë, të lirë dhe krijuese: "Qytetet aktive e kanë përqendrimin në hapësirat urbane publike, kolektive, lidhëse: në larminë e madhe të hapësirave që janë lirisht të arritshme për publikun (et) për performancën sa më të gjerë të mundshme një varg sjelljesh dhe përdorimesh, midis të cilave, natyrisht, praktikimi i aktiviteteve fizike "(f. 35). Prandaj nuk është vetëm çështje e 'parandalimit', shmangies së sëmundjeve dhe patologjive, por nxitja e mundësive për marrëdhënie empatike trupi-me-trupin me qytetin, përmes veprimit kardiotonik të projektit, ku zemra, si më klasikja e metaforave, është forca lëvizëse e trupit tonë dhe selia operative e emocioneve tona. Projekti i qytetit është në fakt protagonisti i vërtetë i këtij vëllimi (shkruar para pandemisë Covid-19, së cilës autori i kushton një shkëlqim të pashmangshëm), në një çelës që shfaqet edhe më flagrant në këtë moment në të cilin hapësira publike kërkon zgjerim të dimensionit por mbi të gjitha kuptimit, të cilave duhet t’u japim përgjigje sa më të thjeshta, aq edhe të theksuara: "Eksperimentimet e reja të dizajnit, mjetet dhe procedurat urbane duhet të zhvillohen dhe zbatohen edhe në hapësirat më konvencionale të qytetit, në mënyrë që të garantojnë tiparet e aksesueshmërisë dhe përshtatjes (…) ”(f. 165).

Pasi të lexoni librin dhe pasi të keni gjetur thelbin e projektit në të, dikush mund të sugjerojë një përmbysje të papërmbajtur të nëntitullit, i cili zhvendos qendrën e gravitetit nga 'roli i shëndetit në projektin e qyteteve aktive' (Roli i Shëndetit në Projektimin e Qyteteve Aktive) për 'rolin e projektit për aktivizimin e qyteteve të shëndetshme' (Roli i Projektimit në Aktivizimin e Qyteteve të Shëndetshme). Sepse kjo është ajo që Dorato na nxit të bëjmë: të pyesim veten se si projekti i qytetit mund të fillojë, ushqejë dhe ta bëjë atë të qëndrueshëm për shëndetin, i cili sigurisht përfshin shëndetin si një çështje mjekësore, por nuk është e kufizuar në të. Përkundrazi, është ideja më e madhe dhe më e pakapshme e 'të ndjehesh mirë' në qytet. Ideja e mirëqenies, e kënaqësisë, mbase edhe e lumturisë. / Domusweb /