anglishtja

Imagjinoni një skenar të tillë: një natë e gjeni veten në një bar karaoke të Helsinkit dhe dikush ju inkurajon të ngriheni dhe të këndoni një këngë të mirënjohur në finlandisht. Pa ditur asnjë fjalë të asaj gjuhe, ju kapni mikrofonin dhe, për habinë tuaj, arrini të ndiqni ritmin e tekstit që shfaqet në ekran, pa e ditur as vetë se çfarë po thoni. Tifozët e Eurovizionit mund ta provojnë këtë vetë me hitin finlandez të Käärijä të vitit 2023 "Cha Cha Cha".

Por pse është e mundur kjo? Sekreti qëndron në “transparencën” e finlandishtes dhe shumë gjuhëve të tjera.

Holanda renditet e para në Europë për nivelin e anglishtes së folur. Education First në Indeksin e Aftësive në Anglisht (EPI) pas testeve te kryera me 2.2 milionë të rritur nxjerr të parët holandezët me 647 pikë nga 800, si folësit më të mirë të një gjuhe të dytë si në Evropë ashtu edhe në 113 vende në mbarë botën.

Anglishtja është e pranishme në të gjithë botën si trashëgimi e qëndrueshme e kolonializmit. Por është njëkohësisht edhe gjuhë globale e tregtisë dhe kulturës që i kapërcen gjuhët lokale dhe i lë ato në hije.

Disa e mendojnë anglishten si dhuratë. Të tjerë e quajnë atë mbytëse.

Kush e zotëron gjuhën angleze? Përgjigja për këtë pyetje nuk është më thjesht "anglezët". Sipas shifrave të fundit të British Council, anglishtja “flitet në një nivel të dobishëm” nga rreth 1.75 miliardë njerëz. Në këtë popullatë anglofone nuk janë vetëm qindra miliona që flasin anglishten si gjuhë të parë, por edhe qindra miliona të tjerë që e flasin atë si gjuhë të dytë ose të huaj në vende të ndryshme të botës.

Top Story, Wake Up, Top Show. Anglishtja e përuruar si gjetje oksidentale e Top-Channel, apo thënë shqip, Më të Mirit të Krejtve, pasurohet së fundmi me një tjetër emision: Open. Open është top versioni i Studio e Hapur që gazetarja Eni Vasili çon në këtë televizion, duke sugjeruar kështu një zëvendësim dinjitoz verbal për Top-Story, mandej për Të Paekspozuarit, të dy emigrantë në territore periferike.

Shaka personale, i quajti  Jean-Claude Juncker deklaratat për shfuqizimin anglishtes si gjuhë zyrtare të BE-së, pas zbatimit të BREX-it.  "Gradualisht anglishtja po humbet rëndësinë e saj në Evropë", deklaroi Juncker në një konferencë në Firence teksa fliste në gjuhën angleze dhe pastaj vazhdoi në frëngjisht, duke provokuar duartrokitje në sallë. I pyetur nëse frëngjishtja do të ishte gjuha e ardhshme e Evropës, Juncker u përgjigj në anglisht: "Është gjithmonë e rrezikshme ta thuash këtë."

Gjermanishtja nuk flitet më nga stafi i disa restoranteve në Berlin. Ja sesi gjermanët po I rikthehen temave të vjetra, por edhe të reja me një sens që mund të kthehet problematik. Vend që nën Angela Merkelin promovoi multikulturalizmin, por që nuk e gëlltit dot një kryeqytet shumëgjuhës. “The Guardian” raportonte dje sesi zv.ministri gjerman i Financave, Jens Spahn, anëtar i partisë së Merkel, deklaronte në gazetën “Neue Osnabrücker Zeitung”, tërbohej nga fakti se kamarierët në disa ristorante në Berlin flasin vetëm anglisht.

Presidenti i Komisionit Europian, Jean Claude Juncker ka deklaruar se “anglishtja po humbet rëndësinë në BE”. Akti i tij, i performuar gjatë një konference në Firence të Italisë, gjatë së cilës ka folur frëngjisht, raportohet nga BBC-ja që vë theksin te fakti se Brexit ka pasoja edhe të natyrës kulturore. Juncker e cilësoi largimin e Britanisë nga BE-ja një “tragjedi”, por ka shtuar se “e bëra zgjidhjen time, do të flas frëngjisht, sepse…ngadalë, por qartë anglishtja po humbet rëndësinë në Europë”.

“Ndal anglishtes! Të mbrojmë italishten!”. Kështu e titullon një shkrim të vetin “Avvenire” në Itali, i cili vë theksin te huazimet e sforcuara dhe të panevojshme që kanë depërtuar në lëmin teknologjik e atë të biznesit. “Por me të vërtetë që termat teknikë anglisht nuk kanë të barazvlefshmin e tyre në italisht? E pavërtetë”, vijon “Avvenire” duke raportuar se “gjuhëtarët e grupit Incipit, pjesë e Akademisë Crusca që merret me vlerësimin e neologjismave dhe huazimeve...kanë propozuar një shembull të përkthimit  italisht të tyre...”.