Avokati greke për autorët e marrëveshjes së detit

Është e pakuptueshme dhe natyrisht, e papranueshme në planin diplomatik, që në disa qarqe zyrtare dhe jozyrtare në Athinë po shprehet këto ditë një shqetësim emotiv për fatin juridik të autorëve shqiptarë të marrëveshjes së detit të vitit 2009 mes Shqipërisë dhe Greqisë dhe të cilën Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë e shpalli antikushtetuese dhe të pavlefshme në vitin 2010. Një reflektim të këtij shqetësimi e gjejmë edhe në gazetën “Kathimerini”, e cila në datën 7 qershor i kushtoi një vëmendje të posaçme, dhe jo vetëm gazetareske, parashtrimit të ministrit të Jashtëm të Shqipërisë, Ditmir Bushati, në Komisionin e Politikës së Jashtme të Kuvendit në 28 maj, lidhur me pasojat negative që kjo marrëveshje ka shkaktuar në dinamikën e marrëdhënieve dypalëshe. Ministri i Jashtëm evidentoi faktin se nënshkruesit dhe negociatorët shqiptarë të kësaj marrëveshjeje u kanë krijuar një problem të madh marrëdhënieve dypalëshe, me të cilin po përballet edhe sot e kësaj dite diplomacia jonë. Ai parashtroi një të vërtetë të madhe, duke theksuar se vendimi i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë për anulimin e marrëveshjes ka vlerën e një aktakuze për nënshkruesit dhe negociuesit shqiptarë të asaj marrëveshjeje dhe me elokuencë juridike nënvizoi se “vlerësimi i kësaj situate mbetet në kompetencë të prokurorisë”.
Kushdo e di se çështja e marrëveshjes së detit është shndërruar në një patate të nxehtë e marrëdhënieve mes dy shteteve, e cila në disa drejtime dhe periudha ka shkaktuar reagime, veprime dhe qëndrime jo pozitive nga diplomacia greke në drejtim te Shqipërisë. Një logjikë juridike, diplomatike, politike dhe historike kërkon që në çështje të tilla problematike të kërkohet dimensioni i përgjegjësisë së atyre që e kanë nënshkruar dhe që e kanë negociuar atë marrëveshje të padrejtë, e cila gjymtonte integritetin territorial të Shqipërisë me një hapësirë detare prej 350 kilometrash katrore. Pozicioni i lartë politik e shtetëror, që kanë sot nënshkruesit dhe negociuesit e marrëveshjes, të cilët të gjithë pa përjashtim u darovitën me detyra më të larta pas aktit të tyre antikushtetues, nuk mund të jetë alibi për shmangien nga përgjegjësia dhe llogaridhënia për autorësinë e një marrëveshjeje antikushtetuese dhe antikombëtare.
Por në mënyrë të befasishme pas 28 majit u dëgjuan sinjalet e një shqetësimi nga disa qarqe zyrtare dhe jozyrtare në Athinë për fatin juridik të autorëve shqiptarë të marrëveshjes së detit. Nivelin e lartë të emocionit të avokatisë greke për nënshkruesit dhe negociuesit e shprehu edhe gazeta në fjalë, me një gjuhë shumë larg një etike europiane apo fqinjësore. Ja çfarë shkruan ndër të tjera gazeta në fjalë: “Ministri i Jashtëm Bushati urdhëroi hetim në ngarkim të udhëheqësit të Partisë Demokratike, Lulzim Basha, për marrëveshjen që nënshkroi për kufijtë detarë me Greqinë në vitin 2009. Fajësoi ish- ministrin e Jashtëm se nuk ka mbrojtur interesat kombëtare, gjatë caktimit të zonave detare me Greqinë. I dorëzoi dmth, armikut territore shqiptare, duke tradhtuar”.
Duke lenë mënjanë të vërtetën elementare juridike se nuk është ministri i Jashtëm, që urdhëron prokurorinë për të bërë hetime, merret në mbrojtje të zjarrtë nënshkruesi i kësaj marrëveshjeje, që është ministri i Jashtëm i asaj kohe, Lulzim Basha, i cili është promovuar në kryetar të Partisë Demokratike. Nuk mund të mos lindë pyetja e natyrshme se çfarë është kjo avokati greke për zyrtarin e lartë shqiptar, që nënshkroi atë marrëveshje? Si nënshkruesi, ashtu dhe negociuesit, janë të gjithë qytetarë shqiptarë dhe nuk janë shtetas grekë që të justifikojnë një avokati greke. Duhet kujtuar se referimi i ministrit të Jashtëm në Komisionin e Jashtëm për përgjegjësinë e nënshkruesve dhe të negociuesve të marrëveshjes, referimi i tij ndaj kompetencës së Prokurorisë së Përgjithshme për shqyrtimin e kësaj çështjeje dhe raporti mes maxhorancës dhe opozitës në Shqipëri janë çështje ekskluzivisht të brendshme të Shqipërisë. Nuk u takon as disa qarqeve zyrtare dhe as disa qarqeve jozyrtare në Athinë të ndërhyjnë në një çështje ekskluzivisht të brendshme të vendit tonë. Natyrisht, avokatia që vjen nga Greqia për nënshkruesit dhe për negociuesit e marrëveshjes së anuluar të detit, ka shpjegimet e saj. Avokatia greke është rimbursimi për disa zyrtarë shqiptarë, që i dhuruan Greqisë me gjenerozitet një copë të madhe të hapësirës detare të vendit të vet. Pse-ja e avokatisë greke shpjegohet në vendimin e Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë, që e shpalli antikushtetuese atë marrëveshje dhe që do të thotë se si nënshkruesit, ashtu dhe negociuesit, kanë dhunuar Kushtetutën e Shqipërisë.
Ajo që tërheq vëmendjen në rastin e shpërthimit të kësaj avokatie për autorët e marrëveshjes e detit nga disa qarqe zyrtare dhe nga disa qarqe jozyrtare të Athinës është presioni që po kërkohet të ushtrohet mbi diplomacinë dhe mbi Qeverinë shqiptare lidhur me çështjen e statusit të kandidatit në BE. Duket qartë se në Athinë ende mendojnë të shfrytëzojnë kërkesën e Shqipërisë për statusin e kandidatit me presionin për ta detyruar atë të ripranojë marrëveshjen e anuluar të detit. Pra, statusi i kandidatit tundet si atu për marrëveshjen e pavlefshme të detit. Nuk është rastësi që nga avokatët grekë bëhet një korelacion i drejtpërdrejtë në mes këtyre dy çështjeve, duke i kujtuar Shqipërisë se Greqia i ka vënë shpatullat çështjes së statusit të kandidatit për Shqipërinë. Për hir të së vërtetës dhe për informim të lexuesit, po përmendim se këto ditë i është dërguar një letër zyrtare e përbashkët përfaqësueses së lartë të BE për politikën e jashtme nga 16 ministra të Jashtëm të shteteve anëtare të BE, të cilët kërkojnë që Këshilli Europian i qershorit t’i akordojë Shqipërisë statusin e shtetit kandidat. Në këtë letër mungon pjesëmarrja dhe firma e ministrit të Jashtëm të Greqisë. Por firma e ministrit të Jashtëm të Greqisë mungonte edhe në letrën tjetër të përbashkët të nënshkruar nga ministrat e Jashtëm të tetë shteteve anëtare të BE, të cilët në dhjetor të vitit të kaluar iu drejtuan Ketrin Eshtonit me të njëjtën kërkesë, që Shqipërisë t’i akordohet statusi i shtetit kandidat. Ne nuk duam të vëmë në dyshim fjalët e ministrit të Jashtëm të Greqisë, Venizellos, në konferencë shtypi, se vendi i tij mbështet dhënien e statusit të kandidatit për Shqipërinë, por fakti i ftohtë është se firma e tij mungon edhe në letrën e vjetshme, edhe në letrën e sivjetshme të ministrave të Jashtëm të vendeve të BE për dhënien e statusit të kandidatit..
Është një koncept i gabuar, për të mos thënë feudal, se akordimi i statusit të shtetit kandidat dhe mbështetja për atë status, e futka shtetin aspirant në një borxh të madh ndaj shteteve që japin konsensusin. Aq më keq, po ta cilësosh mbështetjen si dhuratë e shtetit anëtar ndaj shtetit marrës dhe që u dashka shpërblyer me pranimin e marrëveshjes antikushtetuese të detit.
Është e lehtë të merret me mend se çfarë do të kishte ndodhur në Athinë, nëse një ministër i Jashtëm i Greqisë dhe një ekip negociator nga Ministria e Jashtme e Greqisë do t’i kishin dhuruar Turqisë 350 kilometra katrorë nga hapësirat detare greke të Egjeut, për të cilat dy shtetet janë në debat që nga viti 1973. Aq më e lehtë është të merret me mend se si do të kishte reaguar Ministria e Jashtme greke, nëse ambasadori shqiptar në Athinë dhe disa qarqe zyrtare dhe jozyrtare në Tiranë do të kishin marrë në mbrojtje atë ministër të Jashtëm grek dhe atë ekip negociator nga MPJ greke, të cilët do t’i kishin dhuruar Turqisë hapësirat ujore të Greqisë.
Marrëdhëniet mes shteteve fqinje nuk mund të konceptohen në formën e dhuratave dhe borxheve, sepse janë një dhënie e marrje reciproke, për të cilën të dy shtetet kanë nevojë dhe marrëdhëniet shqiptaro-greke janë reciprokisht të rëndësishme për të dy shtetet dhe jo vetëm për njërin. Në këtë linjë është absurde ta paraqesësh edhe zgjidhjen e çështjes së toponimeve mes dy vendeve si një dhuratë e Athinës, në një kohë kur ajo është rënë dakord reciprokisht të zgjidhet në përputhje me praktikat ndërkombëtare dhe normat që rregullojnë marrëdhëniet mes shteteve. Nuk po shtyhemi më tej për të rikujtuar gjenezën e çështjes së toponimeve, që nuk ka qenë kurrë problem që nga vendosja e marrëdhënieve diplomatike mes dy vendeve e deri në ditët tona, kur në MPJ të Greqisë dikush e mendoi ta hidhte në tryezë pas anulimit të marrëveshjes së detit nga Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë.
Dhe sa për aspektin etik, kur nga avokatët grekë të autorëve shqiptarë të detit, formulohen cilësime jo etike për shtetin dhe për kombin shqiptar si mosmirënjohës të dhuratave nga Athina, duam të përmendim një proverb shumë të njohur në qarkullim ndërkombëtar, i cili nuk thotë ruhuni nga shqiptarët edhe kur bëjnë dhurata.

G.Shqiptare