Lamtumirë Big Bang
Parathënie nga Jonathan Tennenbaum:
Teoria e Big Bengut pohon (ndër të tjera) se universi ynë lindi në një shpërthim gjigant 13.8 miliardë vjet më parë. Big Bang është një nga dogmat më kokëforta në shkencë sot. Mijëra punime shkencore, tekste shkollore, libra dhe artikuj popullorë e kanë trajtuar teorinë e Big Bengut sikur të ishte në thelb një fakt i provuar.
Është e kundërta. Në një intervistë ekskluzive katërpjesëshe në nëntor 2020 me Asia Times me titullin "Big Bengu nuk ndodhi kurrë", astrofizikani dhe fizikani i mirënjohur i plazmës Eric Lerner zbuloi se si teoria e Big Bang-ut kundërshtohet nga një masë dërrmuese provash astronomike - prova vijojnë të akumulohen – ndërkohë që kozmologët e linjës tradicionale vazhdojnë përpjekjet për të shpëtuar teorinë dhe për të diskredituar kritikët e saj.
Më 3 shtator, New York Times botoi një ese nga fizikanët Adam Frank dhe Marcelo Gleiser me titull "Historia e universit tonë mund të nisë të zbulohet".
Autorët sugjerojnë se vëzhgimet e fundit nga teleskopi James Web Space, në krye të pjesëve të tjera të provave astronomike, kundërshtojnë të ashtuquajturin "modeli standard" i kozmologjisë dhe kështu u bëjnë thirrje shkencëtarëve që "të rimendojnë tiparet kryesore të origjinës dhe zhvillimit të universit.” Një "revolucion konceptual" mund të jetë i nevojshëm, thonë ata.
Frank dhe Gleiser janë të njohur për publikun përmes librave dhe paraqitjeve të tyre në media, por jo, deri më tani, si kritikë të teorisë së Big Bengut. Çuditërisht, pavarësisht titullit të bujshëm, autorët nuk vënë në dyshim vetë Big Bengun, por vetëm pohime të tjera të "modelit standard" që kundërshtohen nga vëzhgimet.
Por, është e panevojshme të thuhet, Big Bengu është tipari më thelbësor i "historisë së universit tonë" që na kanë treguar kozmologët kryesorë. Pavarësisht nëse Frank dhe Gleiser e kishin apo jo si synim, eseja e tyre ofron prova të mëtejshme se teoria e Big Bengut është drejt rënies.
Eric Lerner, një emër i shquar në debatin shkencor mbi Big Bengun, komenton për Asia Times esenë e Frank dhe Gleiser. E.T.
Një tjetër hap i madh drejt një debati të hapur publik mbi vlefshmërinë e hipotezës së Big Bengut, zgjerimit të universit erdhi më 3 shtator me publikimin në seksionin Opinion të Neë York Times të një artikulli të titulluar "Kriza në Kozmologji" (me titullin në versionin online "Historia e universit tonë mund të nisë të zbulohet") nga Adam Frank dhe Marcelo Gleiser.
Tani, nuk është aspak lajm se ka një krizë në kozmologji. Studiuesit e kanë diskutuar këtë për gati 30 vjet dhe ka qenë debat i madh në media që nga viti 2019.
Por ajo që është e re dhe e rëndësishme është pranimi nga kozmologë të njohur si Frank dhe Gleiser se vëzhgimet e reja nënkuptojnë se ne mund të kemi nevojë për "një largim rrënjësor nga modeli standard" i kozmologjisë, një model që na kërkon "të ndryshojmë mënyrën se si mendojmë për komponentët elementare të universit, ndoshta edhe natyra e hapësirës dhe kohës.”
Në fakt, këta autorë na thonë se mund të na duhet një "histori e re e universit".
Ajo që autorët nuk thonë në të vërtetë është se tashmë ekziston një "histori e Universit" alternative që po debatohet gjerësisht midis studiuesve: historia e një universi në zhvillim pa një Big Bang ose zgjerimi i hapësirës.
Kjo është hipoteza shkencore – e referuar ndonjëherë si “kozmologjia e plazmës”, e zhvilluar nga laureati fisnik Hannes Alfven dhe e përpunuar nga unë dhe shumë të tjerë – sipas të cilës fenomenet që vëzhgojmë në univers mund të shpjegohen nga fizika që vëzhgojmë në laborator: fizika që përshkruan elektromagnetizmin, plazmën, gravitacionin dhe reaksionet e shkrirjes bërthamore.
Asnjë origjinë e universit në kohë, asnjë inflacion, asnjë lëndë e errët dhe as energji e errët nuk nevojitet. Mbi këtë bazë ne kemi botuar dokumente teknike që parashikojnë saktë se çfarë do të zbulonte teleskopi i ri hapësinor James Webb (JWST) dhe shtjelluan provat kundër Big Bengut dhe për një univers që nuk zgjerohet pa lëndë të errët ose energji të errët.
Frank e di këtë alternativë. Në dhjetor të vitit të kaluar, ai shkroi një opinion në The Spectator në të cilin më përmendi dukshëm si një avokat i "një modeli alternativ të kozmologjisë" dhe si autor i një artikulli të gushtit 2022 në faqen e internetit të Institutit të Arteve dhe Ideve, me titull "Big Bang nuk ndodhi", i cili ndezi debat të gjerë në komunitetin kozmologjik dhe midis palëve të ndryshme në publik.
Në atë kohë, Frank shkroi se imazhet e reja nga teleskopi hapësinor James Webb nuk përbënin asnjë kërcënim për "modelin standard".
"A e sfidon ndonjë nga këto vetë Big Bengun?" pyeti ai, në mënyrë retorike. “As me copëzën më të vogël. Nëse e dimë se Big Bengu, e kam fjalën këtu ideja se Universi filloi në një gjendje të qetë, të nxehtë dhe të dendur që kishte nisur të zgjerohej, çoi në evoluimin e strukturës, atëherë jo, Big Bengu nuk është hedhur poshtë. Më e pakta, është vërtetuar tipari më themelor i teorisë: evolucioni kozmik. Rezultatet e teleskopit James Webb përforcojnë idenë se universi ka një histori dhe, më e rëndësishmja, ne në njëfarë mënyre po mësojmë ta tregojmë.”
Është e qartë se vetë pikëpamjet e Frank kanë evoluar mjaft gjatë nëntë muajve të fundit, ndërsa të dhëna të reja vërshuan nga JWST, duke zbehur shpresat e kozmologëve të Big Bang-ut se teorisë do t’i nevojiteshin vetëm "ndryshime". Më pas, Frank ishte i sigurt se historia e universit nis me Big Bang, por tani ai mendon se ne thjesht mund të na duhet një "histori e re", madje edhe një "mënyrë të re për ta treguar historinë".
Pra, pse nuk thotë ai drejtpërdrejt se ekziston mundësia që Big Bengu nuk ka ndodhur kurrë, që universi mund të mos zgjerohet, se historia e evolucionit të tij mund të mos ketë fillim?
Një pjesë e problemit është se kozmologët e Big Bang-ut jo vetëm që duhet të heqin dorë nga një teori që ata kanë thënë vazhdimisht se është e padiskutueshme; ata gjithashtu duhet të heqin dorë nga metoda që kanë përdorur, dhe Frank dhe Gleiser nuk duken ende gati për ta bërë këtë. "Kozmologjia nuk është si shkencat e tjera," shkruajnë ata.
Ja ku e kanë gabim. Në të vërtetë ekziston vetëm një metodë shkencore dhe ajo vlen për kozmologjinë, si dhe për pjesën tjetër të shkencës. Kjo metodë fillon me vëzhgimin, bën përgjithësime nga këto vëzhgime (hipoteza) dhe më pas i teston këto përgjithësime duke bërë parashikime për vëzhgimet që ende nuk janë bërë - parashikime të sakta, sasiore për të ardhmen.
Parashikimet e teorisë së Big-Bengut kanë qenë në mënyrë të besueshme të gabuara për dekada:
gabim në lidhje me sfondin kozmik të mikrovalëve, është temperatura dhe butësia;
gabim për shkallën e strukturave më të mëdha në univers;
gabim në lidhje me bollëkun e litiumit dhe heliumit;
gabim për madhësinë, moshën dhe shkëlqimin e galaktikave të largëta.
Në vend që ta braktisin teorinë, kozmologët e kanë modifikuar atë shumë herë, siç theksojnë me saktësi Frank dhe Geisel, për të përshtatur (pikërisht si Rrobat e Reja të Perandorit) atë që tashmë është vërejtur dhe për të zbutur kontradiktat e mëparshme.
Kjo metodë e "pasqyrimit të pjesës së pasme" nuk është metodë shkencore. Të shikosh vetëm në pasqyrimin e pjesës së pasme nuk është mënyrë më e mirë për të mësuar rreth universit sesa të ngasësh një makinë.
Përkundrazi, është e njëjta metodë e epicikleve ptolemaike që mbështeti pikëpamjen gjeocentrike – me tokën si qendra e kozmosit, një metodë e diskredituar totalisht nga revolucioni shkencor.
Shkenca është e dobishme për njerëzimin vetëm sepse na lejon të parashikojmë saktë të ardhmen. Dallimi midis metodës shkencore dhe metodës Ptolemeike është ndryshimi midis një linje ajrore që parashikon saktë se avionët e saj do të kalojnë në mënyrë të sigurt oqeanin dhe një kompanie të cilës avionët rrëzohen çdo herë, por që ju jep një shpjegim për çdo përplasje pasi të ndodhë.
Mbi 30 vjet më parë Sky and Telescope botoi një ese timen të titulluar "Rrobat e reja të kozmologëve". Fatkeqësisht, "efekti i rrobave të reja të perandorit" është ende i fortë në kozmologji.
Siç shkrova atëherë, një strukturë shumë e centralizuar për financimin e kërkimeve të kozmologjisë dhe një konkurrencë e ngushtë për fonde të tilla siguruan që nëse shkruanit se Big Bengu nuk ndodhi, ose nëse ngrinit dyshime për këtë, atëherë do të konsideroheshit "ose budalla ose i paaftë për punën tuaj” dhe nuk do të merrnit asnjë financim.
Në vitet e fundit, ndërsa u shfaqën gjithnjë e më shumë boshllëqe midis parashikimeve dhe vëzhgimeve të bazuara në teorinë e Big Bengut, u bë e pranueshme të botoheshin artikuj rreth kontradiktave specifike me teorinë e Big Bengut (siç kemi bërë unë dhe kolegët e mi), por asnjëherë që teoria si një e tërë ishte e gabuar.
Kjo është, siç kam shkruar, si njerëzit në fabulën e Andersenit që lejohen të thonë "Unë mund të shoh bërrylin e Perandorit" ose "Unë mund të shoh gjurin e Perandorit" apo edhe "Unë mund të shoh fundin e Perandorit" - por jo aq. "Perandori nuk ka veshur rroba."
Frank dhe Geisel e kanë hedhur hapin tjetër duke shkruar se ne mund të na duhet një "histori" krejtësisht e re e universit. Kjo është njësoj si të thuash: "Mund të shohësh përmes rrobave të Perandorit".
Por debati i lirë dhe i hapur është thelbësor për të marrë të vërtetën shkencore. Ka kaluar shumë kohë që kozmologët të hedhin poshtë këtë autocensurë dhe të thonë hapur se Big Bang/teoria e zgjerimit mund të jetë krejtësisht e gabuar.
Po ashtu, është vonë për të ndaluar injorimin e alternativës – që universi po evoluon, por nuk po zgjerohet, dhe se nuk ka pasur gjendje të nxehtë e të dendur të kozmosit dhe as një origjinë të vetme për të gjithë kozmosin.
Le të fillojë debati i hapur, në botime dhe konferenca shkencore dhe në media. Duket sikur Frank dhe Gleisel kanë veshur jelekët e tyre të shpëtimit në bordin e anijes kozmike të fundosur "Big Bang", por nuk janë ende gati për të hyrë në varkat e shpëtimit.
Ata nuk duhet të hezitojnë më tej. Një anije shpëtimi - "No Big Bang" – është afër dhe gati. Është koha për të hipur në bord dhe për të vendosur një kurs të ri për shkencën e kozmosit.
Përveç punës së tij në astrofizikë, Eric Lerner po ndjek një nga qasjet më premtuese për energjinë e shkrirjes, bazuar në të ashtuquajturin fokus të dendur të plazmës.
Siç shprehet Lerner në intervistën e tij të mëparshme të Asia Times, 'Big Bang nuk ndodhi kurrë', të njëjtat dukuri vetë-organizuese që ne vëzhgojmë në eksperimentet e fokusit plazmatik këtu në Tokë ofrojnë çelësin për të kuptuar proceset në shkallën astronomike të Universit tonë, pa ndonjë Big Bang dhe pa entitete të ndryshme ekzotike, si materia e errët, që janë shpikur ad hoc në përpjekjen për të shpëtuar teorinë e Big Bengut.
/ Asia Times /
Comments
Bravo, artikujt shkencore i
Bravo, artikujt shkencore i perkasin vetem botes se huaj! Neve, shqiptarve, na perket vetem persheshi me kos! Se ja psh, (kot per kuriozitet pak pjese nga libri 'kuptimi metafizik dhe dialektik i levizjes' 2015) c'thone autoret shqiptare, keta mut-muter:
'Vetë Big-Bangu i famshëm Lemertian, i ndodhur –sipas tyre– 13,8 miliardë vjet më parë, dhe i pranuar tashmë nga 97% e fizikanve dhe kozmologve, parakupton mbledhjen e gjithë kësaj materie Universi në një pikë të vogël, të cilën as këta fizikanë nuk dinë si ta shpjegojnë, duke lënë kështu aty inkonjito Fuqinë e Mbinatyrshme, e cila duhet të justifikojë fillimin e materies dhe energjisë. Si, qysh, pse shpërtheu kjo pikë, që kish mbledhur gjithë këtë Univers, që shohim ne sot me teleskopë?!
Ndaj unë mendoj se shprehja e Njutonit apo filozofia Hegeliane është shumë më e ndershme nga këto shpjegime sofistike të pseudo-shkencarve të sotëm.' .........
....'Shkenca akoma nuk ka zbuluar mekanizmin e lëvizjes së materies, -po të mos llogarisim Big-Bengun fillestar, i cili ka më shumë pikpyetje se sa përgjigje. Biles, nën trajtimin filozofik të çështjes, filozofia fare kollaj mund ta barazojë këtë Big-Beng (a)fizikal me cilëndo teori fetare dhe gjysëm-fetare, duke kërkuar shkakun e shpërthimit të kësaj materie të mbledhur në një pikë pa masë e kohë! Pra, Big-Bengu duket se na jep një shpjegim (a)fizikal me shumë pikpyetje, por sapo ne duam ta trajtojmë filozofikisht këtë Big-Beng, ai na duket një pesë me hiç. Thjesht një besim gjoja shkencor, por i cili nuk shpjegon ligjet e sotme nën të cilat lëviz materia. Ky Big-Beng vetëm sa përpiqet të justifikojë Materien dhe Energjinë e sotme, duke na thënë apriori, se kjo Materie-Energji ka ekzistuar jashtë Hapsirë-Kohës tonë, e mbledhur në një pikë të paima-gjinueshme me ligje të tjera nga këto që njohim sot! A mund ta pranojë filozofia këtë arnim, si shumë arnime të tjera!?!
Nëse ne arrijmë që edhe fizikalisht të shpjegojmë këtë transformim të Materies ekzistuese, ne nuk kemi nevojë për këtë Big-Beng. Nëse në shpjegimin tonë ngelet diçka jashtë ligjeve të fizikës, atëhere ne kemi nevojë për këtë Big-Beng. Nëse ne, për disa probleme të caktuara të Natyrës, siç është ajo e fillimit dhe mbarimit të saj, dalim nga shpjegimi fizik dhe hyjmë në atë filozofik, kjo do të thotë se, ose ne nuk jemi aq të zhvilluar në idetë dhe provat shkencore (reale), ose fizika e përfundon në këto tema studimin e vet. Kaq sa thamë e pranon gjithkush, ndaj ne vazhdojmë më tej.
Nëse për një moment do ta pranonim Big-Bengun (Shpërthimin e Madh), pra shpërthimin fillestar të Materies-Energji-Univers-Hapsirë-Kohë, kjo do të na shpjegonte nga ky moment thjesht vetëm lëvizjen drejtvizore të trupave materialë në Hapsirë. Por ky Big-Beng nuk na shpjegon lëvizjen rrotulluese të trupave në Hapsirë, nuk na shpjegon krijimin e Gravitetit, -si në atë njutionian ashtu dhe në atë ajnshtajnian-, kështu nuk na shpjegon as krijimin e Materies, apo siç i themi ndryshe, kthimin e energjisë në materie!
Por jo vetëm këto nuk shpjegon ky Big-Bang, por ky as edhe nuk jep një provë të vetme të ekzistencës së tij të dikurshme, ndonëse edhe për këtë „provë“ të ekzistencës së tij është dhënë çmimi Nobel në vitet ’70, në dy astrofizikantë amerikanë. Kjo provë (në thonjza) ishte kapja e radiovalëve të Hapsirës (1964), pra ajo zhurmë e përhershme qiellore, (rrezatim i sfondit=background radation), e cila u konsiderua zhurma e krijuar pas Big-Bengut, zhurmë kjo pak a shumë konstante, që vazhdon të dëgjohet në të gjithë Universin tonë.
Që kjo zhurmë, mund të jetë ajo zhurmë që lëshojnë yjet në qiell, apo dhe trupat e tjerë gjatë lëvizjes së tyre, (e ndoshta edhe materia mikroskopike në vetvete), kjo nuk merret në konsideratë nga shkencarët e sotëm! Përparsi ka Big-Bengu, i mbështetur kështu nga biblistë të rafinuar.
Pa diskutim, nëse do të kemi patur në krijim të Hapsirës-Kohë një Big-Beng të tillë, ne do të arrinim sot të dallonim gjurmët e tij në Hapsirë dhe në Kohë, -tek kemi parasysh se drita do një farë kohe të përhapet. Kështu do të dallonim në këtë kohë Universi një unitralitet formash materie, çfarë do të thotë, do të kishim mundësi të dallonim në largësi të njëjta, të njëjtat forma materie. Pra, nëse pranojmë që materia dhe energjia e sotme ishin të mbledhura në këtë pikë para Big-Bengut, dhe pas Big-Bengut nisën ndarjen dhe formimin e tyre, -të paktën materia, të cilën e dallojmë edhe me sy-, në këtë rast do të vepronin kudo të njëjtat ligje, pra do të kishim në Univers formim të njëjtë materie, gjë që do arrinim ta shihnim sot në Univers. Jo vetëm kaq, por do të mundnim të dallonim edhe se ku gjindemi ne në këtë Univers që zgjerohet njëtrajtësisht, duke matur shpejtësitë e largimit nga të gjitha anët e qiellit, kështu do të arrinim të dallonim edhe qendrën fillestare të Universit, nga e cila ne kemi një largim shumë më të njëtrajt-shëm nga pjesët e tjera të Universit, ku largimi i ynë nga këto pjesë të tjera është më i shpejtë nga ai i qendrës. Biles, në këtë gjetje të qendrës së dikurshme, dhe në këtë gjetje të pozicionit tonë në këtë Univers, do të na ndihmonte edhe largimi mjaft i ngadaltë i galaktikës tonë nga galaktikat pranë nesh, të cilat gjithashtu janë formuar gati në të njëjtën kohë me galaktikën tonë, e të cilat gjithashtu kanë pak a shumë po atë shpejtësi largimi nga kjo ish-qendër, apo ndryshe: nga ky Big-Bang. Gjithashtu, ne do të dallonim në anën tjetër larguese/ zgjeruese të Universit një shpejtësi mbi dyfishe sa shpejtësia e trupave në anën tonë larguese/ zgjeruese të Universit. Në bazë të kësaj shpejtësie të ndryshme në Hapsirë, ne do të mundnim të kuptonim edhe se ku është ana tjetër zgjeruese e Universit, dhe ku është ana jonë; kështu do të imagjinonim pak a shumë edhe qendrën e dikurshme të Big-Bengut, dhe kështu do të arrinim të dallonim ato forma zhvillimi të këtij Universi, propocional të larguara nga ne në këtë Hapsirë-Kohë!
Gjithshka nga këto sa ne thamë, astronautët, kozmologët, astrofizikanët, etj., me gjithë teleskopët dhe aparaturat e tyre, nuk kanë mundur ti dallojnë. Ata, e shumta, na kujtojnë historinë e persianit Saadi, ku astronomi përpiqet të zbulojë qiellin, pa mundur të shoh ç’ndodh në shtëpi të tij.
Të pranosh Big-Bengun lemertian pa bërë vrojtimet e nevojshme, duke u bazuar vetëm tek ajo zhurmë e zakonshme qiellore, e kapur nga antenat e radio-valve, kjo do të thotë ti shërbesh vetëm pjatës që të kanë vënë përpara.
Nëse astronomia do të arrijë një ditë të dallojë fazat e ndryshme të shtadit të zhvillimit të Universit, dhe këto në zona të caktuara rrethore, (apo të paktën harkore, pra të pjesëshme, për faktin se nuk mund ta përfshijë në vështrimin e saj të gjithë Universin), vetëm në këtë rast ne mund të flasim për një Big-Beng të paimagjinueshëm, ku ka pasë qenë e mbledhur gjithë kjo Materie + Energji, që ne as me teleskopët në Hapsirë nuk kemi mundur ta përfshijmë dot në sytë tanë. Vetëm në këtë rast! Ndaj, harrojeni Big-Bengun, sado idè gjeniale me bishta mbrapa duket.' ..........
Ka dhe te tjera per Bigun nga shkrime nder vite (2015-2921) ne librin 'Shkenca biblike', por qe nuk duhen permendur, sepse i perkasin njerezve me bisht!
Add new comment