shkrimtaret

Në një fragment të biografisë së tij mbi Stanislaw Lem, autori Wojciech Orlinski hedh një vështrim mbi “gjënë ndoshta më të çuditshme që i ndodhi Lemit në vitet ‘70”.

Realizmi socialist që nga lindja e vet si rrymë letrare ka qenë një rrymë e panatyrshme, sepse duke u imponuar nga ideologjia bolshevike dhe nga shteti totalitar sovjetik, në plan të parë e ka pasur imponimin e diktatit ideologjik mbi artin, e jo përjetimin dhe afirmimin e vlerave estetike. Objektivi kryesor i realizmit socialist, që nga akordi ndërmjet Stalinit e Gorkit në vitin 1932, për konstituimin e një modeli normativ letrar, ishte glorifikimi i socializmit dhe i atdheut ku ai u instalua për herë të parë dhe denoncimi i armiqve të socializmit e të BRSS-së.

“Ku ishte Calvino, aty ishte letërsia e vërtetë. Ju pëlqen apo jo”. Me këto fjalë e përshkruan Gore Vidal veprën e shkrimtarit italian Italo Calvino, apo më mirë mbresën që letëria e tij lë te ata që e lexojnë. I drejtpërdrejtë dhe krejt i zhveshur nga ajo etika e rreme e komunikimit për të lënë të kuptohet diçka që duhet thënë troç, Vidal, intelektual dhe novelist i njohur amerikan, kritik, i cili siç thotë ai “e kaloi jetën duke studiuar letërsinë”, na thotë se “Calvino ishte i vetmi shkrimtar i vërtetë i kohës sonë”.

Ismail Kadare ka dhënë një intervistë për revistën “Symbol” ku flet për disa çështje që lidhen kryesisht me letërsinë. Kadare është pyetur edhe për qëndrimin e intelektualëve shqiptarë ndaj radikalizmit fetar, që lexohet si një qëndrim i heshtur. Kadare e merr këtë çështje dhe e vendos në një plan të përgjithshëm që zë fill që me pedagogjinë e Rilindjes. “Ka shumë heshtje për të cilat qortohen intelektualët e sidomos njerëzit e letrave në Shqipëri. Qortimet shpesh janë të drejta, por jo përherë. Qëllimi i parë dhe kryesor i një letërsie është të përkryejë vetveten.