galaktika

Ndërsa materia e errët mblidhej në grumbuj, ajo tërhoqi gaz dhe formoi yjet dhe në këtë mënyrë edhe galaktikat. Ky formacion yjesh dhe galaktikash u rrit gjatë disa miliardë viteve, duke arritur kulmin e tij 10 miliardë vjet më parë. Por detaje të reja nga një galaktikë e largët zbulojnë se ajo ishte disa miliarda vjet më parë në këtë proces.

Toka është një pikë e vockël dhe e parëndësishme në univers. Por me univers ne zakonisht asociojmë galatikën, për të cilën kur dëgjojmë se ka 100 - 400 miliardë yje apo se ka një diametër prej 100 000 – 180 000 vjet dritë, krijojmë një ide se sa pa rëndësi duhet të jemi. Sikur të mos mjaftojë ky regjim shkatërrues përmasash që e detyron njeriun të ripërkufizojë veten, një studim i fundit sugjeron diçka edhe më dekurajuese: galaktika jonë mund të jetë duke “notuar” e vetme në një boshllëk, në një vrimë të stërmadhe të vjetër. E madhe sa?

Një grup shkencëtarësh nga Cornell University pretendon se ka zbuluar galaktikën prej nga ku origjinojnë valët e shpejta radio – një dukuri e konstatuar fillimisht në vitin 2007 e manifestuar në formën e valëve shumë të shpejta radio, me energji të lartë e që zgjasin vetëm disa milisekonda. Ata e kanë publikuar konkluzionin e vëzhgimeve të bëra nga një rrjet teleskopësh në revistat “Nature” dhe “Astrophysical Journal Letters” dhe sipas tyre bëhet fjalë për një galaktikë 3 miliardë vjet dritë larg.

Një ekip astronomësh nga universiteti i Yale ka zbuluar një klasë të re galaktikash të përbëra thuajse plotësisht nga Materia e Errët. Dragonfly 44 ndodhet në konstelacionin Coma dhe ka përmasën e Rrugës së Qumështit.

“Shumë shpejt pas zbulimit ne kuptuam se kjo galaktikë duhet të ishte diçka më shumë sesa ajo që dukej.  Ka aq pak yje saqë do të duhej të shpërbëhej vetëm nëse diçka e mbante”, thotë astronomi Pieter Dokkum.

Astronomët në Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) në Kili kanë zbuluar së fundmi një galaktikë të përbërë vetëm nga Materia e Errët, e cila përbën ¾ e materies së universit. Mbi këtë të fundit nuk dihet thuajse asgjë dhe ajo është e padedektueshme përmes valëve elektromagnetike, radioaktivitetit apo edhe dritës. E vetmja mënyrë për të vëzhguar prezencën e saj është deformimi që shkakon ajo përmes gravitetit. Edhe zbulimi i fundit u bë nga vëzhgimi i një deformimi të vënë re në imazhet e një galaktike, SDP.81, e cila qarkohej nga një zonë pa yje.

Shkencëtarët kanë arritur të përcaktojnë vendndodhjen dhe distancën e një shpërthimi të fuqëishëm dhe të çuditshëm , i njohur si shpërthimi i valëve të shpejta radio, një dukuri astrofizike e cila manifestohet si pulsim valësh radio që zgjasin vetëm pak milisekonda. E panjohur mbetet origjina e tyre, por ka disa spekullime: një është që ato origjinojnë nga jashtë galaktikës, së dyti ato vijnë nga yke të afërt dhe së treti ato janë prodhuar nga një inteligjencë jashtëtokësore.

Një ekip shkencëtarësh nga Australia, Afrika e Jugut, SHBA dhe Holanda, kanë publikuar sot zbulimin e tyre në “Astronomical Journal”, sipas të cilit Rruga e Qumështit, galaktika jonë, po thithet bashkë me qindra galaktika të tjera nga një rajon me forcë gravitacionale të barbartë me 1 milion miliardë diej. Kjo zonë quhet Tërheqësi i Madh dhe është hipotetizuar kur në vitet ’70-’80 u konstatua divijimi i galaktikës sonë nga zgjerimi i përgjithshëm i universit.

Vrimat e zeza kanë një kufi dhe ky mund të sillet për ilustrim në përmasën e 50 miliardë diejve. Shumica e galaktikave kanë vrima të zeza në qendër të tyre, përqark të cilave ka një disk gazi që orbiton. Humbja e energjisë e çon gazin drejt vrimës së zezë, duke e ushqyer atë. Këto disqe mendohet se janë të paqëndrueshëm dhe teorikisht besohet se një vrimë e zezë mund të rritet aq shumë sa të mund të “gëlltisë” diskun dhe ta shkatërrojë atë. Masa për të arritur një gjë të tillë është e jashtëzakonshme dhe deri më sot mendohej se një vrimë e zezë nuk e arrin dot këtë pikë.

Nga vijmë? Kjo është një pyetje që do shoqërojë njerëzimin deri në perëndimin e vet. Një pyetje themelore, ngacmuese dhe ekzistenciale. E dyta për nga rëndësia dhe shqetësimi që shkakton pas pyetjes: Pse ekzistojmë. Hipotezat për origjinën njerëzore janë disa, ndonëse më kryesoret janë ato që ndahen mes kreacionizmit dhe evolucionit. Mirëpo një shkencëtare nga universiteti i Harvardit hedh një hipotezë të re për origjinën e njeriut, apo më saktë kushtet e daljes së tij në skenë.

Jemi vetëm. Këtë thonë provat e deritanishme. Njeriu nuk ka të ngjashëm në galaktikën rruga e Qumshtit dhe për aq sa është vëzhguar deri më tani, nga 10 miliardë planete të ngjashëm me Tokën, në përmasa dhe në rajone që mundësisht janë të jetueshëm. Por...vetëm heshtje. Ish-drejtuesi i misionit Kepler të NASA-s, William Borucki, ka qenë këto ditë në Hong Kong, ku merr çmimin “Shaw”, paratë e të cilit do t’i dhurojë për luftën kundër ndryshimeve klimetarike.