Nuk dua një mandat të dytë si presidente e Greqisë

Katerina Sakellaropoulou shënoi tre vjet si Presidente e Greqisë, më 13 mars. Në një intervistë për Kathimerini, presidentja e parë femër e Greqisë flet për përvojën e saj në detyrë dhe rolin e saj në zgjedhjet e ardhshme të përgjithshme.

Keni kaluar gati 40 vjet në Këshillin e Shtetit, gjykatën më të lartë administrative të vendit – e cila është akuzuar se është izoluar brenda një flluske – përpara se të gjendeshit pikërisht në qendër të jetës publike. Si e trajtuat vëmendjen dhe shqyrtimin në një epokë ku çdo gjë që thotë dhe bën një politikan, madje edhe vesh, komentohet në rrjetet sociale? A patët njëfarë tronditjeje në fillim?

Po. Nuk është gjithmonë e lehtë. Më kërkuan të shërbeja në presidencë, e ardhur nga një fushë jo politike, me një histori gati 40-vjeçare si gjyqtare. Mendoj se është interesant fakti që kam prejardhje qytetare. Është diçka që e shohim edhe në vende të tjera. Më duket interesante në kohën e sotme që njerëz jashtë sferës politike, njerëz me një trajektore të veçantë karriere dhe që kanë diçka për të ofruar, ftohen për të mbajtur poste dhe, ndoshta, për të pasuruar jetën politike me praninë e tyre. Ndërsa, për sa i përket përvojës sime personale... doja të pasuroja institucionin, t’i shtoja disa penelata të miat, veçanërisht në lidhje me arritjen e shoqërisë - në një farë mënyre, besoj se respekton plotësisht thelbin e përgjegjësive të mia siç përcakton Kushtetuta.

Po, por në lidhje me vëmendjen e opinionit, për shembull lidhur edhe me faktin si e dekoroni zyrën ? A nuk ju acaron nervat në një moment? A nuk është e bezdisshme?

Nuk mund të them që është e këndshme. Kritika – siç e kam thënë më parë – është e mirëseardhur në një demokraci. Por kritika nuk është e njëjta gjë si një sulm i drejtpërdrejtë, i cili mund të bazohet në stereotipe, paragjykime dhe shpesh në supozime të rreme ose lajme të rreme. Nuk është e lehtë të lexosh për veten gjëra që thjesht nuk janë të vërteta. Nganjëherë janë qesharake, sepse mendoj se njerëzit e kuptojnë kur diçka ekzagjerohet dhe, me sa kuptoj unë, shoqërisë nuk i intereson shumë. Mesazhet që marr nga njerëzit që takoj janë të ndryshme nga ato që shohin dritën e publicitetit.

Cili ka qenë reagimi i publikut ndaj jush si presidentja e parë femër e vendit?

Pozitive në përgjithësi, por jashtëzakonisht pozitive nga gratë e tjera, dhe veçanërisht nga gratë dhe vajzat e reja. Kam parë se si është të konsiderohesh si model dhe është shumë prekëse. Një vajzë e re së fundmi erdhi tek unë në Muzeun Benaki dhe më tha: "Unë dua të jem si ti". Thashë se shpresoj që ajo të bëhet më e mirë se unë. Unë mendoj se shoqëria është pozitive ndaj këtij nocioni në përgjithësi. Ndoshta presidenca, si institucion, me staturën dhe rëndësinë që ka, u konsiderua paksa e thatë dhe e distancuar nga njerëzit. Doja ta kapërceja këtë distancë; t'i afroj njerëzit ose t'u afrohem vetë njerëzve. Njerëzit e kuptojnë këtë dhe e pranojnë me shumë kënaqësi.

Përveçse jeni presidentja e parë femër e vendit, ju bashkëjetoni me partnerin, pa qenë të martuar. Ai është gjithashtu më shumë se partner, pasi ka rol aktiv në presidencë. Si përballeni me reagimin që mund të ketë në lidhje me këtë?

Sërish, nuk shoh se njerëzve u intereson vërtet. Në kontaktet që kam dhe kur shfaqem me partnerin tim, Pavlos Kotsonis, nuk shoh ndonjë problem me të. Kjo gjë është krejtësisht e vjetëruar në Evropë dhe Amerikë. Dhe përsëri, unë besoj se kushdo që shpreh bezdi ka motive të fshehta. Unë me të vërtetë besoj se paragjykime të tilla, rezerva dhe stereotipe të tilla i kemi lënë pas. Për sa i përket rolit, për më tepër, besoj se është gjëja më e dobishme – përtej nevojës për të pasur partnerin me vete – në një rol si ky, me një shtrirje kaq të gjerë detyrimesh. Ata që e njohin e dinë gjithashtu se ai ka një personalitet të veçantë, ndaj nuk do të doja ta sillja në qendër të vëmendjes duke folur për të, por ata që e njohin e vlerësojnë. Ai bën atë që mund të bëjë mirë. Në fund të fundit, ai hoqi dorë nga ajo çfarë po bënte për të më mbështetur mua në mandatin tim si presidente dhe kjo është diçka që unë e vlerësoj. Është njëkohësisht thelbësore dhe sinqerisht nuk mendoj se i intereson shoqërisë.

Besohet gjerësisht se përtej rolit rreptësisht institucional të presidentit, ata gjithashtu mund të luajnë një rol "prapa skene" për të ndihmuar në arritjen e konsensusit për çështje të caktuara ose mund të ndihmojnë në afrimin e liderëve politikë, jozyrtarisht. A ka qenë ky rasti për ju? Apo klima shumë toksike nuk ua ka lejuar?

Unë imagjinoj se nëse një gjë e tillë do të bëhej “prapa skene”, do të ishte mirë të mos diskutohej. Thënë kjo, unë nuk besoj në një "skenë të pasme". Nëse po flasim për komunikim dhe mirëkuptim, nuk kam thënë kurrë se nuk do të dëgjoj apo marr iniciativën, por vetëm për aq kohë sa e di që këtë duan të gjitha palët e përfshira. Unë besoj se të gjithë – partitë politike dhe lidershipet e tyre – kanë pjekurinë e nevojshme për të mbajtur mbi supe barrën e detyrës së tyre. Ne po shkojmë në zgjedhje sipas një ligji të caktuar, që do të thotë se bashkëpunimi mund të jetë te kartonat. Roli i presidentit është të sigurojë unitetin, në një nivel tjetër. Përsa i përket çështjeve me interes të ngushtë politik, besoj se u takon atyre të kërkojnë konsensus – përveç nëse, natyrisht, Kushtetuta nuk dikton një ndërhyrje nga unë. Kur Kushtetuta dikton që unë të kem ndonjë rol në një procedurë të caktuar, atëherë unë do ta bëj me të gjitha mundësitë e mia.

Me shumë mundësi do t'ju kërkohet ta luani një rol të tillë në zgjedhjet e ardhshme, të cilat po zhvillohen sipas sistemit të thjeshtë të përfaqësimit proporcional dhe nuk ka gjasa të nxjerrin një fitues me shumicë të qartë. A jeni gati për procedurën e mandateve eksploruese? Si është për dikë në pozicionin tuaj të mbajë një rol neutral dhe të ndihmojë në arritjen e konsensusit dhe bashkëpunimit ?

Do të jetë hera ime e parë që bëj diçka të tillë dhe është një barrë që më rëndon në mendje. Përsa i përket nëse jam në gjendje, besoj se me një moshë të caktuar vjen një pjekuri e caktuar që të lejon të mbash një përgjegjësi të tillë. Por e përsëris se ajo që në fund vjen deri te aftësia e të gjithëve për të arritur një mirëkuptim. Detyra e presidentit është të shprehë unitetin e popullit grek në mënyrë që të gjendet zgjidhja më e mirë politike për të mirën e vendit; kjo është ajo që rëndon në mendjen time dhe shpresoj në mendjen e atyre që konkurrojnë në zgjedhje, sepse kjo është ajo që ka rëndësi. Nuk bëhet fjalë për personin A apo personin B, apo partinë A apo partinë B, por për atë që është më e mira për të ardhmen e vendit; për të mirën kolektive. Do të doja të besoja se këtu do të jetë fokusi i të gjithëve dhe për këtë do të përpiqem të kontribuoj, nga ana ime.

Të gjithë ne e konsiderojmë presidentin si gardian të institucioneve tona. Çështja e përgjimeve ka qenë shumë në qendër të vëmendjes kohët e fundit dhe ju jeni kritikuar nga opozita dhe të tjerët se nuk keni mbajtur një qëndrim më të fortë për këtë çështje.

Çështja e privatësisë në komunikim nuk është vetëm një e drejtë e parashikuar në Kushtetutë; është gjithashtu jashtëzakonisht e rëndësishme në një demokraci. Ajo është në thelb të vlerave njerëzore dhe, veçanërisht në këtë kohë dhe epokë, ku rreziqet janë gjithnjë në rritje për shkak të përparimeve në teknologji. Prandaj, çështja po bëhet gjithnjë e më komplekse. Në të njëjtën kohë, ekziston një tjetër parametër i rëndësishëm, ai është siguria kombëtare. Është një akt balancues jashtëzakonisht i mirë dhe i ndjeshëm për agjencitë dhe autoritetet e ndryshme shtetërore të përfshira. Qëndrimin tim për këtë çështje e kam shprehur që në fillim, në gusht, duke theksuar se sa e rëndësishme është. Kur diçka shkon keq, kur ka një problem që lidhet me këtë çështje, si me të gjitha të drejtat themelore, problemi duhet të ndriçohet plotësisht dhe të hetohet plotësisht, dhe njerëzve u duhet dhënë përgjigje bindëse.

Nga ana tjetër, pikërisht për shkak se është një çështje kaq e ndjeshme, është gjithashtu shumë e rëndësishme që ata që vazhdojnë të flasin për këtë çështje të jenë të ndërgjegjshëm për të respektuar kufijtë e juridiksionit dhe përgjegjësisë së tyre. Përgjegjësia është shumë e rëndësishme në një demokraci, siç është përgjegjësia e çdo individi që mban një detyrë të caktuar. Fatmirësisht, ne kemi Autoritetin e pavarur për Sigurinë dhe Privatësinë e Komunikimit (ADAE), kemi prokurorë dhe kemi Parlament – në masën që mund të duhet të përfshihet – në këtë vend. Dhe kemi edhe sistemin e drejtësisë, ku përfshirja e tij bëhet e nevojshme. Kështu që unë besoj fuqishëm se të gjithë duhet të kujdesen për fushën dhe zonën për të cilën janë përgjegjës. Qëndrimin tim e kam shprehur kur e kam menduar të nevojshme dhe nuk besoj se si president duhet të them më shumë.

Fakti është se kjo çështje shumë e vështirë ka ndarë edhe rrethin tuaj, njerëz me të cilët keni qenë të afërt para se të bëheshit president, si kreu i ADAE, Christos Rammos, ish-zëvendëskryeministri Evangelos Venizelos e të tjerë. Si e trajtoni këtë?

Ndodh ndonjëherë që njerëz që janë miq, të afërt siç thua ti, që janë kolegë prej vitesh, të kenë juridiksione paralele. Unë besoj se secili ka sensin e përgjegjësisë lidhur me atë se si i ushtrojnë rolet dhe si veprojnë në përgjithësi. Nuk mendoj se kjo ka efekt negativ në marrëdhëniet tona personale, sepse të gjithë po bëjnë atë që duhet të bëjnë. Por unë flas vetëm për veten time.

Nuk ju ka shkuar kurrë në mendje që dikush mund t’ju ketë edhe ju nën vëzhgim?

E pranoj që nuk është diçka që e kam menduar. Thënë kështu, unë besoj se nëse është e nevojshme dhe nëse gërma e Kushtetutës dhe ligjit po mbahet në fuqi, askush nuk përjashtohet në një demokraci – për sa kohë që tregohet kujdes.

E kisha fjalën për përgjim të paligjshëm.

Epo, me të vërtetë shpresoj që jo… E pranoj se nuk e kam menduar fare.

Le të flasim për sistemin e drejtësisë. Së fundmi thirrët një mbledhje të kryesisë së saj për të diskutuar gjendjen e sistemit të drejtësisë. A besoni se ishte në kompetencën tuaj si presidente ndërmarrja e një nisme të tillë? Dhe, së dyti, a erdhi diçka nga kjo?

Ne e shohim të theksuar në të gjitha anketat e ndryshme, se si sistemi i drejtësisë është një nga problemet më të mëdha të vendit. Pra, mendova që në vend që të thërrisja secilin kryetar gjykate veç e veç, do t'i thërrisja të gjithë bashkë. Për shkak të asaj që bëjnë, gjyqtarët priren të jenë shumë të rezervuar dhe nuk ka gjasa të hapen në një diskutim. Por problemet nuk mund të trajtohen pa dialog. Ne shohim ligje që po miratohen dhe pastaj shohim që Dhomat e Avokatëve i kundërshtojnë ato ligje dhe pastaj kemi greva. Mendova se mund të gjendej një bazë e përbashkët për disa çështje për të ndihmuar përparimin nëse të gjitha palët do të uleshin për të biseduar. Qëllimi im themelor ishte t'i bashkoja të gjithë për një diskutim shumë të përgjithshëm dhe që ata – sepse unë nuk kam asnjë rol atje – të vazhdonin këtë komunikim mes tyre. Unë besoj shumë në komunikimin dhe dialogun si mjet për të trajtuar çështje si ato që kanë të bëjnë me sistemin e drejtësisë, të cilat në thelb janë institucionale, por edhe shumë praktike.

A besoni se reforma në sistemin e drejtësisë duhet të jetë një nga prioritetet më të larta?

Sigurisht.

Por a mund të arrihet pa konsensus?

Asgjë nuk mund të arrihet pa konsensus. Madje kemi parë që ligjet të ratifikohen nga Parlamenti me një shumicë të konsiderueshme dhe më pas të ngecin në zbatim. Konsensusi duhet të jetë për politikanët, natyrisht, por duhet të shqetësojë gjithashtu të gjithë aktorët dhe, në fund të fundit, edhe shoqërinë.

Marrëdhëniet tuaja me Kishën e Greqisë dhe Kryepeshkopin Ieronymos duket se patën një fillim të vështirë, ndoshta sepse ju jeni, në sytë e Kishës, një nga përkrahëset kryesore të ndarjes së plotë të kishës nga shteti. A u dobësuan këto lidhje? Dhe nëse po, a janë përmirësuar që atëherë?

Ka të bëjë gjithashtu se nga i marrin njerëzit informacionet e tyre. Përsa i përket shtetit laik, kur pranova të merrja këtë post, e pranova rolin sipas kushteve të Kushtetutës. Disa njerëz ndoshta më kishin gjykuar nga qëndrimi im për çështje specifike në Këshillin e Shtetit. Edhe atje votohet e ndërgjegje dhe në bazë të Kushtetutës. Unë mendoj se kjo është shumë e qartë. Që kur u takova dhe fola me eminencën e tij, marrëdhëniet tona kanë qenë të shkëlqyera. Ne kemi një marrëdhënie vlerësimi dhe respekti të ndërsjellë; ai është një personalitet vërtet i jashtëzakonshë. Por çelësi për të pasur një mendim për dikë është të kesh një marrëdhënie personale me atë person, në vend që ta bazosh mendimin tënd mbi atë të njerëzve dhe elementëve të tjerë.

Çfarë ju ka befasuar më shumë në tre vitet që keni qenë në detyrë?

Kjo hapje ndaj njerëzve, komunikimi me njerëzit, ka qenë surpriza më pozitive; gjithashtu ka qenë shumë prekëse. Takim me njerëz në ishujt në kufijtë tanë më të largët dhe në Thrakë. Takimi me njerëz nga grupet vulnerabël. Unë kam bërë mjaft punë në këtë fushë veçanërisht, sepse besoj se edhe pse nuk mund të ofroj zgjidhje praktike pasi nuk jam presidente ekzekutive, mund të hedh dritë mbi aspektet e shoqërisë që janë në errësirë dhe të bëhem zë për njerëzit që nuk e kanë një të tillë. Kjo është ajo që jam përpjekur të bëj.

Një gjë tjetër që pati një ndikim shumë të thellë tek unë ishte udhëtimi në Ukrainë; kjo është diçka që më la mbresa. Nga ana negative, ka gjëra që i kemi përmendur tashmë. Kritika është e mirëseardhur, por jo kur bazohet në stereotipe ose gënjeshtra, ose kur në thelb është një sulm ndaj personit tim. Por unë e pranoj këtë, sepse kushdo që mban poste publike i nënshtrohet kësaj.

Nëse dikush disa vite më vonë do të pyeste se çfarë sollët në Presidencë dhe çfarë bëtë për vendin, cila do të dëshironit të ishte përgjigjja?

Ideja më duket shumë prekëse dhe interesante. Për të gjitha çështjet që jam thirrur të kryej detyrën time – qofshin ato çështje kombëtare apo çështje politike – kam qenë e vërtetë në raport me atë që i takon rolit tim, siç përcaktohet në Kushtetutë. Por kryesisht se unë e bëra këtë hapje ndaj shoqërisë, që doja t'i jepja një fytyrë njerëzore një institucioni që sipas zakonit, në njëfarë mënyre, nuk e ka një të tillë.

A po mendoni për një mandat të dytë?

Jo, ashtu siç nuk e kisha menduar të parin. Jam shumë mirë me veten time. E vetmja gjë që më shqetëson është t'i qëndroj besnike asaj që duhet të bëj brenda mandatit tim.