Turqia drejt sulltanatit të Erdogan si realitet kushtetues

Me përdorimin e dhunës fizike  ndaj demonstruesve në parkun Gazi në Stamboll në periudhen 27 maj-15 qershor 2013 dhe rritjes së presionit ndaj fjalës së lirë dhe medias, u detyrova  për herë të pare në jetën time publicistike të shkruaja kundër politikës së Erdoganit, edhe pse  deri në atë kohë  kisha shumë rezerva për objketivat afatmesme dhe afatgjata të partisë  islamike që drejtohet prej tij. Komentin e parë  e botova me datën 16 dhjetor 2014 në gazetën "Shekulli" me titullin “Sulltanizimi i Erdoganit”, sulltanizim i cili sot është nje realitet  në të gjitha pushtetet dhe institucionet e këtij vendi. Pastaj, me thellimin e kësaj të keqeje, më datën 6.11.2015 botova  shkrimin “Totalitarizmi i Erdoganit dhe rritja e terrorizmit në Turqi”, i ndjekur nga shkrimi “Ku po e çon Erdogani Turqinë ?! “

Me  tentativën e grushtshtetit të datës 15 korrik, të skenuar prej tij, botova komentin “Erdogani burimi i krizave në Turqi“ dhe ditën tjetër “Politika Shqiptare  duhet të distancohet nga Erdogani“, të dyja në gazetën "Dita". Si një intelektual  i arsimuar- kualifikuar dy herë në Turqi dhe që kam punuar për një periudhë  të gjatë si atashe ushtarak i Republikës së Shqipërisë në Republikën e Turqisë, kur një pjesë të rëndësishme  të jetës ua kam kushtuar marrëdhënieve dy palëshe, kisha dhe kam bindjen se është e natyrshme të shkruaja hapur kundër politikës së brendshme dhe të jashtme të kryeministrit të Turqisë, “partnerit strategjik” të vendit tonë. Njëkohësisht,  kjo nuk  ishte aspak e lehtë.

Realiteti, edhe kur është i dhimbshëm,  duhet shkruar sa më objektivisht dhe jo fshehur  apo zbukuruar. Koha vertetoi se analizat dhe komentet që kam bërë për zhvillimet politike në Turqinë e drejtuar nga Erdogani, jo vetëm u vërtetuan plotësisht , por treguan se Erdogani për objektivat e tij strategjike  të  islamit politik  dhe të radikalizimit të islamit, po mbyll epokën e lavdishme të  “Republikës Turke laike, demokratike dhe ligjore  të ngritur nga Ataturku, e të  çuar më tej nga Turgut Ozal, Sulejman Demirel, Tansu Ciller dhe Exheviti. Ai tashmë është futur thellë në rrugën  e ligjërimit dhe të  ndërtimit të një shteti islamik, antidemokratik dhe antiligjor, sidomos pas miratimit të paketës së  ndryshimeve kushtetuese që e realizoi  në kuvend vetëm me votat e partisë Islamike (AKP) që ai drejton dhe partisë Nacionaliste (MH), ku salla e kuvendit u kthye në një luftë tavolinash e karrikesh me dy partitë opozitare.

 Nëse në referendum,  i cili parashikohet të mbahet në muajin prill,  do të miratohen ndryshimet thelbësore të Kushtetutës,  Republika e Turqisë do të kthehet shtet njëpartiak, islamik dhe jo demokratik. Për ta bindur veten me fitore, Erdogani kërkon ta bëjë referendumin në kushtet e gjendjes se jashtëzakonshme, kur çdo gjë është  nën urdhërat dhe kontrollin e vetëm të tij. Për këtë qëndrim, njëri nga krijuesit e partisë së Erdoganit, ish zëvendëskryeministri  Abdulla Shenër deklaroi se  “nëse kjo paketë  ndryshimesh miratohet në referendum  me këtë situatë, në Turqi  s'do të ketë më shtet demokratik dhe ndarje pushtetesh”.

Me këtë projekt-kushtetutë, pas 66 vjetësh Turqia  rikthehet në epokën e sistemit “ një partiak”. Sepse presidenti  do të jetë kryetari i partisë në pushtet, kryeministër i vendit  dhe  komandant i përgjithshëm. Gjithashtu ai do të jetë zotëruesi  i vetëm edhe i kuvendit,  për arsye se edhe deputëtët e partisë së tij, që do të përbëjnë shumicën në kuvend, do të zgjidhen nga ai. Institucionet  që emërojnë  prokurorët dhe gjykatësit do të zgjidhen prej tij . Presidenti do të zgjedhë edhe anëtarët e Gjykatës Kushtetuese, zëvendës presidentin, ministrat në vartësi të tij. Nënkuptohet se  kuvendi nuk ka të drejtë të thotë asnjë fjalë në lidhje me këto. Erdogani do të emërojë  prefektët, zëvendës ministrat, drejtorët e përgjithshëm, drejtorët e policisë, shefin e Shtabit të Përgjithshëm, komandantët e Forcave të Armatosura, nënprefektët...Dhe të gjithe  të emëruarit do të përgjigjen vetëm para  atij. Kështu që presidenti partiak do të drejtojë vendin për 5 vjet pa  i dhënë llogari askujt. Gjithashtu, presidenti, do të mund ta ndryshojë strukturën e organizimit administrativ  të Turqisë. Mund t'i bashkojë dhe ndajë bashkitë, ashtu siç mund të hapë bashki të reja. Mund të krijojë  ministri të reja, ashtu siç mund të mbyllë ministritë ekzistuese.                                                                                             

Dhe të gjitha këto ai mund t'i bëjë i vetëm, pa u detyruar t'i jap llogari askujt. Presidenti partiak “nëse e shikon të nevojshme” shpall gjendjen e jashtëzakonshme. Aq pushtet ka, sa po të dëshirojë mund ta drejtojë vendin me urdhërat e gjendjes se jashtëzakonshme  për periudhën e tij 5 vjeçare. Dhe e drejton vendin pa qenë e nevojshme të dalin ligjet e nevojshme nga kuvendi. Aq të mëdha i ka kompetencat në gjendjen e jashtëzakonshme saqë mund të nxjerrë edhe dekrete, që kanë të bejnë deri me të drejtat e individit. Duke u mbeshtetur në kompetencat e gjendjes se jashtëzakonshme, po të dojë shtyn edhe zgjedhjet. Presidenti, për arsye se nuk ka më ndonjë mekanizëm ligjor që ta detyrojë të zbatojë kushtetutën, i interpreton edhe deklaratat apo vendimet e gjykatës si të  pavlerë dhe të pazbatueshme.                                                                                                              

Turqia është përballë me ndryshimin e regjimit. Analistët e mbetur në gazetën "Cumhuriyet", mbasi 12 prej tyre janë të arrestuar, shkruajnë se po mori “Po-në”  ky ndryshim “Shteti i Republikës së Turqisë do t'i dorëzohet një diktatori me pushtet legjislativ, ekzekutiv dhe të drejtësisë“. Erdogani këtë e arriti pas një strategjie afatgjatë që zbatoi për 14 vjet në pushtet.                                                                                             

Një nga kundërshtitë  më të rëndësishme  në organizimin kushtetues që ka për objektiv  të ndryshojë  sistemin e qeverisjes, është e dreja e “mosdhënies llogari” të Erdoganit para kuvendit  dhe para drejtësisë.                                                                                                

Sipas kushtetutës në fuqi  presidenti, mund të hetohet për tradhëti ndaj atdheut,  vetëm me firmat e 184 deputetëve nga 550 që ka sot. Në projekt - kushtetutën e re, për ta hetuar presidentin në detyrë apo kur është larguar nga detyra, nevojiten  votat e 360 deputetëve. Dhe nuk ngelet me kaq. Për ta çuar në Gjykatën Kushtetuese nevojiten 400 vota deputetësh.  Përveç presidentit, një mbrojtje kushtetuese apo imunitet, që nuk gjendet në asnjë vend demokratiko-ligjor, kanë  edhe ata që do të emërohen nga ai: zëvendës presidentët dhe ministrat, të cilët për t'u hetuar  kërkojnë 3/5 e parlamentit, 360 deputetë nga 600 që do të ketë Parlamenti.  

Erdogani , 19 vjet president, Sulltan deri në vitin  2033

Po çfarë llogarish ka bërë  Erdogani me ndryshimet e kushtetutës?!

Plani është ky: Paketa e ndryshimeve kushtetuese i jep mundësinë atij që të vazhdojë  të jetë presidenti i Turqise deri në vitin 2033. Si eshtë e mundur pyesin  evropiano-perendimorët dhe amerikanët ?

Me ndryshimet e kushtetutës,  me votat e 330 deputëtëve, nga 550 që ka kuvendi,  në prill 2017, do të shkohet në referendum. Nëqoftëse votuesit, në kushtet e gjendjes së jashtëzakonëshme, i thonë "po"  ndryshimit, do të hyhet në periudhën  e regjimit të ri deri në vitin 2019, periudhë që presidentin e kthen edhe partiak, edhe të plotpushtetshëm. Presidenti   Erdoğan, sipas kushtetutës se re, do të rihyjë në zgjedhjet 2019-ës  për t'u rizgjedhur president, por edhe kryeministër. Le të pranojmë atë që ka shumë gjasa ta arrijë, që Erdogani do të fitojë. Deri në vitin 2024 do të drejtojë  i vetëm vendin. Domethënë, do ta organizojë shtetin si të dëshirojë.

Erdhëm në vitin 2024. Edhe pse ka qenë dy herë nga 5 vjet president, ai nuk e llogarit 5 vjeçarin e parë. Erdogani e bëri kushtetutën e re që t’i japë mundësinë  e hyjes për herë të tretë për president. Po themi se rifitoi. Erdhëm  në vitin 2029. Me rritjen e ambicieve dhe asgjësimin politik të opozitarëve, atij do t'i rriten akoma më shumë pushtetet drejtuese në vend, duke shkuar shumë thellë drejt absolutizmit apo sulltanizmit... Por, i shtohen edhe 5 vjet të tjera. Po si mund të jetë  kandidat ai mbas vitit 2029? 

Kushtetuta thotë dy herë nga 5 vjet. Ai vendos: Lërini dhe mos i llogarisni 5 vitet e parë midis dy kushtetutave. Erdogani e ka menduar mirë këtë. I ka shtuar një rresht  nenit 116, për ta kapërcyer edhe këtë pengesë:

“Në qoftë se kuvendi vendos  ripërtëritjen e zgjedhjeve në periudhën e dytë të Presidentit, presidenti   mund të rikandidojë edhe një herë”.

Pra 19 vjet Erdogani në karrigen e presidentit dhe  në fronin e sulltanit. Pra, këto ndryshime kushtetuese nuk janë bërë aspak për të fuqizuar shtetin turk, demokracinë, shtetin ligjor, por për të bërë atë që nuk mund të ndodhë në asnjë vend të botës, qe pretendon se është me të vërtetë demokatik. 5 vjet president deri në vitin 2019 dhe 14 vjet mbas vitit 2019. Përgjithësisht apo sipas një tradite jo demokratike, 19 vjet rresht rrinë vetëm diktatorët.  Askush tjetër nuk mund të mendojë e të bëjë  kushtetuta të tilla.

Kushtetutë që pjell diktatorë

Baykal, një nga politikanët më në zë të Turqisë, ish-ministër i Punëve të Jashtme, duke folur në kuvend tha :

“Kjo do të jetë një lindje  handikape. Ky kuvend  ka përgatitur një kushtetutë që nuk e çon Turqinë në një demokraci bashkëkohore, por në një diktaturë  të Lindjes se Mesme. Nga kjo dalin Kadaf, Sadam Hysejn, Husni Mubarak. Nga kjo nuk del president i përgjegjshëm që të japë llogari si në një vend demokratik. Kjo, është alternativa që sjell Turqinë në strukturën jashtë ligjore të një regjimi diktatorial tipik të Lindjes se Mesme.  Çfarë ndodh? Do të sjellë mungesë të shumtë demokracie, uniteti, stabiliteti, qetësie…Kjo është një tentativë  që t'i dorëzohen vendi dhe të drejtat e liritë e njeriut një individi. Ky edhe po të jetë një më demokrati i botës,  me kaq  plotpushtetshmëri dhe pa llogaridhënie,  përseri ai do të kthehet në një diktator. Kjo është tentativa  e shkatërrimit të sistemit demokatik parlamentar. Eshtë sulmi kundër vlerave të krijuesit të Republikës, Kemal Ataturkut. Ndryshe nga Ataturku, tani Erdogani i ka marrë dhe do t'i marrë plotësisht  në dorë pushtetin ekzekutiv, qeverinë,  pushtetin ligjor dhe pushtetin e drejtësisë. Këto në një shtet me demokraci të vërtetë dhe funksionale nuk janë  problem i një personi, i një partie apo koalicioni. Kjo është e ardhmja  e Turqisë dhe brezave  që do të vijnë”.

Ky projekt - kushtetutë nuk ka asnjë ngjashmëri me kushtetutën amerikane, e cila ka sistemin presidencial dhe për me tepër me kushtetutën franceze, me sistemin gjysëm presidencial. Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës të gjitha emërimet që bën presidenti, përfshirë edhe kandidatët e gjykatës, që do të zgjidhen në Gjykatën Kushtëtuese, studiohen imtësisht dhe  varen nga miratimi ose jo i Senatit. Në komitetet e senatit  studiohet me shumë kujdes çdo kandidat. Ky është pikërisht një nga mekanizmat më të rendësishëm  që krijon “kontroll dhe ekuilibër” midis  fuqive të tilla dhe që fuqizon pushtetin gjyqësor karshi presidentit. Ndërsa në Turqi kuvendit nuk i është dhënë asnjë kompetencë e tillë ndaj emërimeve,  që do të bëjë presidenti.

Në SHBA presidenti nuk mund të shpërndajë  organet ligjore, ndërsa në Turqi Erdogan  mund ta bëjë kur të dëshirojë. Edhe ky është një organizim që dobëson plotësisht pushtetin ligjvënës, kuvendin. Pra “do të punojë njëri i krah i gijotinës”. Presidenti i vetëm mund të thotë “hajde të shkojmë në zgjedhje”. Ndërsa për ta bërë këtë  kuvendi duhet të jenë dakord 400 deputetë nga 600, që do të bëhen sipas kushtetutës se re. Pavarësia  e gjyqësorit   është faktori më i rëndësishëm  i “kontrollit dhe ekuilibrit” të një shteti demokratik. Në SHBA nuk mund të veprosh kundër kryetarit të gjykatave. Energjitë  e pushtetit  ligjbërës, ekzekutiv dhe të drejtësisë,  që përbëjnë tri shtyllat e shtetit duhet të jenë patjetër të pavarura nga njëra - tjetra.

Projekt - kushtetuta që do të kalojë në referendum a i përmban këto tri veçori?

Aspak. Në Turqi në kolltukun e presidentit të plotfuqishëm dhe të paprekshem do të ulet padishahu  Erdogan, i cili Turqinë e ka kthyer në republikën e burgjeve me 43 mijë të burgosur për 6 muaj, me 144 gazetarë të arrestuar, 177 organe mediatike të mbyllura, me 13 deputetë të arrestuar, me mijëra akademikë të arrestuar apo të përjashtuar nga puna. Në Turqinë e sotme dhe të nesërme mendimi "ndryshe" Erdoganit të çon menjëherë në burg…

“Kutia e votimit” është e pamjaftueshme për demokracinë. Pa “pavarësinë e gjyqësorit” s'ka demokraci. Pa “kontrollin e drejtësisë kushtetuese” mbi politikën dhe qeverisjen  nuk ka demokraci. Regjimi që nuk ruan “Kontrollin e drejtësisë kushtetuese” dhe “drejtësinë e pavarur” dhe “të drejtat e liritë themelore“ nuk është demokraci. “Të drejtat dhe liritë themelore”, janë garancia e demokracisë. Këto shkatërroi Erdogani në Turqinë laike, demokratike dhe ligjore duke vazhduar rrugën e kthimit në një Republikë Islamike diktatoriale. Ai i ka bashkuar veprimtaritë fetare me ato politike, kur duhet të jenë të ndara nga njëra - tjetra.

Xhamitë brenda dhe jashtë Turqise i përdor për qellime politike, kur feja nuk është vepër e politikës, pasi politizimi i fesë dëmton edhe fenë, edhe politikën. Fatkeqësi e madhe për popullin mik të Turqisë, fatkeqësi për sigurinë, prosperitetin dhe stabilitetin e popullit turk dhe të rajonit të Lindjes se Mesme.

Ndërsa Shqipëria, si  një vend me strategji të qartë drejt integrimit në Bashkimin Europian duhet të vazhdojë distancimin përfundimtar nga politikat e brendshme dhe të jashtme të Erdoganit, duke ruajtur miqësinë dhe dashamirësinë me popullin turk, i cili, shpejt ose vonë, do ta rigjejë veten për t'u rikthyer në një shtet demokratik, ligjor dhe laik.