Çfarë po e pengon ndihmën e diasporës zvicerane për Kosovën

Partia e majtë që udhëheq shtetin ballkanik i fitoi zgjedhjet e shkurtit 2021 kryesisht falë votave të diasporës. Revista online e diasporës "lecanton27.ch" vlerësoi se më shumë se 10 000 kosovarë nga Zvicra udhëtuan drejt Kosovës për të marrë pjesë në zgjedhjet që sollën partinë Vetëvendosje të Albin Kurtit në pushtet. OJF me bazë në SHBA, Instituti Kombëtar Demokratik, raportoi se zgjedhjet u konsideruan të lira dhe të ndershme në bazë të standardeve ndërkombëtare dhe një numër rekord votash erdhën nga diaspora, kryesisht në mbështetje të Vetëvendosjes.

Rreth 200 000 shqiptarë të Kosovës jetojnë në Zvicër, duke përbërë grupin e pestë më të madh të të huajve në vend. Ata ofrojnë jo vetëm ndihmë politike, por edhe financiare për atdheun e tyre. Remitancat nga kosovarët në Gjermani, Zvicër dhe vendet nordike përbëjnë rreth 11.5% të PBB-së së Kosovës. Më shumë se një e pesta e kontributeve totale vijnë vetëm nga Zvicra, sipas Agjencisë Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim. Para pandemisë së Covid-19, mijëra bënin pelegrinazhe vjetore drejt vendit të tyre për të vizituar miqtë dhe familjet. Në vitin 2019, SËI sëissinfo.ch bëri një film në lidhje me këto kthime dhe lidhjen e diasporës.

Kosovarët që jetojnë jashtë i mbajnë në vëmendje përpjekjet e vendit ballkanik për reforma, veçanërisht pasi kanë kontibuuar në fitoren e Vetëvendosjes. Në prill 2021, detyrën e presidentes e mori reformatorja karizmatike, Vjosa Osmani. Ish-presidenti Hashim Thaçi e la vakant postin në nëntor 2020 pasi u akuzua për krime lufte. Osmani, një avokate me përvojë dhe Vetëvendosje, duket se synojnë të trondisin vendin ballkanik patriarkal dhe të paralajmërojnë për një frymë të re profesionalizmi. Kosovarët e Zvicrës duan të jenë pjesë e kësaj vale, por çfarë po i ndalon ata?

Duhen zgjidhje konkrete

Pengesat u bënë të qarta në një konferencë online në qershor të organizuar nga Social Demokratët Zviceranë të krahut të majtë, i cili ndan pikëpamjen politike të Vetëvendosjes. Ideja e konferencës erdhi nga grupi "Migrantët e PS", i cili ka sekretarinë dhe buxhetin e vet brenda Partisë Socialdemokrate, dhe që numëron shumë anëtarë kosovarë. Ky organizim u inicua dhjetë vjet më parë nga Peter Hug dhe Osman Osmani, një ish-këshilltar i PS në Schaffhausen, i cili tani është president i ProintegraExternal, një qendër zvicerane për shqipfolësit. Osman Osmani ishte shqiptari i parë etnik që u zgjodh këshilltar kantonal në Zvicër. Në konferencë, pjesëmarrësit ngritën disa pika të rëndësishme për kosovarët në Zvicër, të cilët kanë dërguar para por duan ta kanalizojnë ndihmën në mënyrë më zyrtare.

Një problem është se është kostoja e dërgimit të parave në shtëpi, por zgjidhja për këtë është në proces. Qeveria zvicerane ka një program për të ulur koston e dërgimit të remitancave në Kosovë dhe për të rritur sasinë e dërgesave të parave që operohen përmes kanaleve zyrtare. Ata duan të shtrijnë shërbimet themelore financiare për individët pa llogari bankare. Kjo është pjesë e Programit të Remitancave dhe Pagesave (RPP), financuar nga Sekretariati Shtetëror i Zvicrës për Çështjet Ekonomike (Seco) dhe zbatuar nga Banka Botërore.

Ndihma për të rritur punësimin

Sipas një Anketës së Forcës së Punës të vitit 2019 nga qeveria e Kosovës, 60% e popullsisë në moshë pune (15-64) thuhet se janë "joaktivë". Pothuajse gjysma e 15-24 vjeçarëve janë të papunë, dhe papunësia është më e lartë tek të rinjtë femra (62.9%) sesa te të rinjtë meshkuj (42.9%).

Osman Osmani thotë se diaspora mund të ndihmojë për të zhvilluar bizneset e Kosovës dhe për të rritur trajnimin. Ai po i kërkon qeverisë së re të Kosovës të sigurojë kornizën ligjore dhe institucionale që diaspora të kontribuojë në mënyrë efektive. Zëvendësministrja e jashtme, Liza Gashi, e cila ishte gjithashtu e pranishme në konferencën e Social Demokratëve, tha se kjo ishte diçka për të cilën qeveria po punon. Si bashkëthemeluese e organizatës së diasporës GerminExternal, Liza Gashi është e vetëdijshme për potencialin e shfrytëzimit të burimeve nga kosovarët që jetojnë jashtë.

Peter Hug nga Social Demokratët tha: "Qëllimi ynë është të ankorojmë kontributin e diasporës në programin e ri të bashkëpunimit zviceran me Kosovën 2022-2025, që po hartohet aktualisht". SDC, departamenti i zhvillimit në qeverinë zvicerane, lëshoi ​​një deklaratë, sips të cilës "është e rëndësishme të përfshihen kryesisht aktorët lokalë nga shoqëria civile, si dhe agjencitë qeveritare për të arritur zgjidhje të qëndrueshme. Në këtë drejtim, SDC ndjek një qasje gjithëpërfshirëse, d.m.th. krijimin e kushteve të barabarta kornizë për të gjithë aktorët - përfshirë organizatat e ndryshme të diasporës”.

Avokati me bazë në Zvicër, Lirim Begzati, avokat i të drejtave të njeriut në kantonin Neuchâtel, mbajti një fjalim në konferencë. Ai pajtohet që bashkëpunimi koherent mungon. Ai thotë se një kornizë ligjore për ndërhyrje është e nevojshme dhe mbron krijimin e komisioneve dhe grupeve të punës që do të zbulojnë nevojat reale dhe pritshmëritë e diasporës.

Shkëmbimi i përvojës

Osman Osmani beson se anëtarët e diasporës kanë shumë informacion të dobishëm për të ndarë. "Ne kemi mësuar aq shumë në Zvicër për mënyrën se si funksionon administrata, si dhe arsimin, sistemet ligjore, partneritetet shoqërore, kujdesin shëndetësor, shtetin social, shërbimet publike dhe politikën," tha Osmani. "Është e qartë se do të dëshironim t’i përcillnim në vendin tonë të origjinës”.

Osmani shton se kosovarët që jetojnë në Zvicër po kërkojnë të ecin përpara: “Profesionistët ndërkombëtarë janë të gatshëm dhe të motivuar. Ata janë me kosto efektive pasi nuk kanë nevojë për ndonjë prezantim gjuhësor ose kulturor, shoqërim, përkthim dhe ndërmjetësim dhe kosto të tjera shoqëruese. Është ajo që duam të gjithë, në breza”.

Emigrantët e PS po bëjnë thirrje për një marrëveshje bashkëpunimi midis socialdemokratëve dhe Vetëvendosjes për të forcuar zërin e diasporës. Partia mbron dërgimin e një atasheu shoqëror dhe ekonomik në Kosovë për të punuar si person kontakti me kosovarët që duan të ndihmojnë.

Lufta kundër korrupsionit

Fitorja e madhe e Vetëvendosjes u pa si një përgjigje ndaj progresit në stanjacion të vendit pas luftës. Sipas një dokumenti të qeverisë zvicerane, korrupsioni në Kosovë mbetet endemik dhe gjykatat janë shumë të buta me autorët e krimit. Nepotizmi është i pranishëm në çdo nivel të shoqërisë dhe qytetarët nuk presin që t’u ofrohen shërbime publike.

Qeveria zvicerane po bën presion për legjislacionin që do të përmirësojë aftësinë e Kosovës për të luftuar korrupsionin si pjesë e projektit të saj të Ndihmës për Përpjekjet Kundër Korrupsionit (SAEK) i cili zgjat deri në qershor 2024. Qëllimi është të rriten kapacitetet profesionale në fushën e sundimit të ligjit, të përmirësojë kornizën e politikave dhe legjislacionin dhe të nxisë kërkesën e publikut për përgjegjësi përmes angazhimit qytetar.

Sidoqoftë, Begzati thotë se është e vështirë të çrrënjosësh praktikat që kanë vijuar për njëzet vjet. Ai thekson faktin se pagat e ulëta përdoren si justifikim për korrupsionin. Ai shpreson që programet arsimore të mbështetura nga diaspora të mund t'u ofrojnë të rinjve një ide më të mirë se si shoqëria mund të rritet pa korrupsion, nepotizëm dhe margjinalizim të grave dhe pakicave etnike.

Shkrimi është botuar në Swissinfo.ch