nobeli

Tre shkencëtarë do të ndajnë Nobelin e Fizikës për vitin 2023. Pierre Agostini, Ferenc Krausz dhe Anne L'Huillier janë vlerësuar për “eksperimentet me të cilat gjeneruan pulse drite aq të shkurtra që mund të maten në sekonda, duke demonstruar se këto pulse mund të përdoren për të parë atë që ndodh brenda atomeve dhe molekulave".

Agostini, shkencëtar francez, pasi mori doktoraturën në Universitetin Aix-Marseille në vitin 1968, ka mbajtur poste të shumta, por nga viti 2005 punon në Universitetin Shtetëror të Ohajos si profesor i fizikës.

Amazona është një "rezervuar" i jashtëzakonshëm natyror i CO2. Me 7.8 milionë kilometra katrorë pemë, lumenj dhe ekosisteme, ajo thith dhe ruan midis 1 dhe 2 miliardë tonë gaz karbon në trupin e bimëve, duke e hequr atë nga atmosfera. Prandaj, pa pyllin më të madh në planet, çdo synim për të frenuar ngrohjen globale dhe për të frenuar rritjen e temperaturave brenda pragut 1.5 gradë, siç thuhet qartë në marrëveshjen e nënshkruar nga liderët ndërkombëtarë në Paris, është utopi e pastër.

Revista gjermane “Der Spiegel” i ka lënë së fundmi hapësirë një trajtimi mbi situatën në Etiopi, duke u marrë në të vërtetë jo me ecurinë e luftimeve mes Adis Abebës dhe rajonit të Tigrayt në kufi me Eritrenë, por me figurën e kryeministrit etiopian, Abiy Ahmed. Një nobelist për paqen në vitin 2019, që sot akuzohet se drejton një palë ndërlftuese të përfshirë në genocid.

Romancieri tanzanian Abdulrazak Gurnah është fituesi i Nobelit të Letërsisë për vitin 2021.

Akademia Suedeze e vlerësoi Gurnah për "depërtimin e tij pa kompromis dhe të dhembshur në efektet e kolonializmit". Çmimi prestigjioz shpërblehet me 10 milionë korona suedeze (1.14 milion dollarë).

Gurnah është 73 vjeç dhe është autor i 10 romaneve, përfshirë “Parajsa” dhe “Braktisja”.

“Parajsa”, botuar në 1994, tregon historinë e një djali të rritur në Tanzani në fillim të shekullit XX dhe është vlerësuar me Çmimin Booker.

Çmimi Nobel në Fizikë për vitin 2020 u është dhënë zbuluesve të objekteve më të errëta dhe më misterioze në univers: vrimat e zeza. Çmimi u nda përgjysmë mes Roger Penrose nga njëra anë, ndërsa gjysma tjetër iu dha fizikanëve Reinhard Genzel dhe Andrea Ghez.

Roger Penrose u vlerësua për zhvillimin e metodës matematikore për të provuar teorinë e relativitetit të përgjithshëm të Ajnshtajnit dhe për faktin se gjatë kësaj pune ka arritur të demonstrojë se teoria parashikon formimin e vrimave të zeza, “përbindëshat” kozmikë që kapin hapësirë-kohën dhe gjithçka tjetër përreth.

Anëtarët e panelit të Nobelit për Letërsinë kanë mbrojtur vendimin e tyre për t'i dhënë çmimin e këtij viti autorit polemik austriak, Peter Handke. Anëtari i komitetit Nobel Henrik Petersen tha se Handke ishte "rrënjësisht jopolitik" në shkrimet e tij dhe se mbështetja për Sllobodan Millosheviçin ishte keqkuptuar.  Në jë artikull për të përditshmen suedeze “Svenska Dagblade”, Petersen shkon më tej duke e konsideruar Handke avokat të paqes.  

Komiteti për Nobelin u kanë dhënë katër shkencëtarëve çmimin për mjekësinë këtë vit, që janë marrë me kërkimet mbi hipoksinë. William Kaelin Jr nga Universiteti i Harvardit, Peter Ratcliffe nga Oxford, Francis Crick i Institutit në Londër si dhe Gregg Semenza nga universiteti “John Hopkins” u vlerësuan për kërkimin e tyre mbi mënyrën sesi qelizat e trupti të njeriut i përgjijen dhe adaptohen ndaj niveleve të ndryshme të oksigjenit.

Epoka dixhitale mundëson plebishitin e të gjithëve edhe për çështje “ngushtësisht” për ekspertët siç është Nobeli për Letërsinë. Gazeta italiane “Corriere Della Sera” publikon një votim online për kandidatët e preferuar nga lexuesit italianë dhe duhet thënë se në zgjedhjen e tyre dominon emri i Philip Roth. Japonezi Huraki Murakami është një tjetër i preferuar i italianëve bashkë me Elena Ferrante dhe Don DeLillo, shkrimtar amerikan. Në votim duket edhe emri i Ismail Kadaresë, por nga votues shqiptarë.

Bob Dylan, fitues i Nobelit për letërsinë për vitin aktual, ka thyer heshtjen dhe ka deklaruar se do të jetë në ceremoninë e Stokholmi. Gazeta britanike “The Telegraph” shkruan se këngëtari amerikan ka shprehur gëzim për çmimin e madh. Dylan thotë se ka qenë e papritur marrja e çmimit, ose përzgjedhja e tij, ndonëse për disa vite ai ka qenë në listën e kandidatëve. Ky është reagimi i parë i fituesit pas shpalljes së çmimit, duke hequr kështu çdo dyshim për pranimin e tij.

David Thouless, Duncan Haldane dhe Michael Kosterlitz shpërblehen për kërkymet e tyre në fushën e materies. Tre shkëncëtarët britanikë u nderuan me çmimin Nobel në fizikë. "Zbulimet e tyre çuan në progresin e të kuptuarit teorik të mistereve të materies dhe krijimin e perspektivave të reja për zhvillimin e materieve të reja"-thuhet në njoftimin e akademisë suedeze të Nobelit.