Doktor Adhamudhi, ose versioni satirik i një patrioti të dorës së parë
Pena e një shkrimtari të bën gjëmën; sidomos kur jehona e veprave të tij mbetet gjatë në histori, ndonjëherë edhe për motive jo letrare. Do duhet kohë, fjala vjen, që Qazim Mulleti të rekuperojë diçka prej nderit e dinjitetit, të cilat i janë vënë në lojë krejt padrejtësisht në komedinë e bujshme të Besim Levonjës me titull “Prefekti”. Do duhet dhe më shumë kohë që kjo gjë të ndodhë me figurën e patriotit Gaqi Adham Frashërit, të njohur më pas me emrin Gjergj Adhamidhi, të cilit ka rrezik të mos i ndahet kurrë nofka artistike ‘Doktor Adhamudhi’. Fajin për këtë e ka Andon Zako Çajupi.
Po pse Çajupi ynë e ka pasur zët Gjergj Adhamidhin? Mos vallë për shkak të prapashtesës ‘idhi’, me të cilën ai ka greqizuar emrin në momentin që mbërriti në Kajro? Jo, nuk ka lidhje me këtë fakt; greqizimi i emrave ishte – thotë prof. Kristo Frashëri në librin e tij “Frashëri, shkëlqimi e rënia e tij” – një gjë e zakonshme për shqiptarët e Egjiptit, pasi grekët ishin shumë të respektuar atyre anëve. Arsyeja është fare banale, dhe nuk e nderon Çajupin. Ky i fundit, kur ishte në Misir, Kajro, ra në sevda me vajzën e patriotit Thanas Mitre (Çajupit i kish vdekur gruaja e parë, një zvicerane, dhe i kish lënë një djalë). Thanasi i mori një mendim Gjergj Adhamidhit, të cilin e kish dhëndërr (i kish dhënë vajzën e madhe), mirëpo ky nuk e donte për baxhanak Çajupin, pasi “nuk kish qenë në gjendje të merrte një diplomë, dhe kish një foshnjë, që nuk i dihej e ëma”. Kaq donte Çajupi, thotë Kristo Frashëri. Dhe pas kësaj lindi vepra e famshme satirike ‘Pas Vdekjes’, një nga personazhet emblematikë të së cilës është Doktor Adhamudhi, alias Gjergj Adhamidhi.
M.N.
Comments
Se pari dua te falenderoj
<p>Se pari dua te falenderoj ju qe keni shkruar kete artikull per patriotin me ne ze te viteve 1920 Doktor Adhamudhin,i cili jetonte ne Egjypt</p><p> </p><p>- Ne kujtimet e Kolonel Bonsal, i cili ishte anetar i delegacionit amerikan te kryesuar nga Presdienti Willson ne 1919 ne konferencen e paqes ne Paris dhe punonte si perkethyes i delegacionit amerikan, flitet edhe per doktor Adhamudhin</p><p>Doktor Adhamudhi,sipas Kolonel Bonsal,i kishte derguar nje leter direkt presidentit Willson ,dhe presidenti e kishte lexuar letren e Doktrorit---Dhe ajo leter e Dr. Adhamudhit kishte goditur ne shenje ,mendoj une</p><p>Sepse doktori i kishte thene ne leter midis te tjerash se "...shqiptaret jane e njejta race me skocezet dhe kjo duket ne veshjet popullore me fustanella, ne kenget,ne zakonet te perbashketa ,ne menyren e te folurit gje e cila eshte venere edhe nga stujuesit...".</p><p>Mirpo kjo leter e formuluar ne kete menyre nga Doktori patriot Adhamudhi , ka goditur ne ndjenjen e patriotizmit te presidentit Willson --sepse Willson ishte me origjine skocez, dhe skocezet shifeshin atehere me percmim nga anglezet si njerez jo te civilizuar</p><p>Ne librin e Margaret MacMillan , stermbeses se Lloyed George , (prime minsiter i Anglise ne 1919 dhe pjesemarres ne konferencen e paqes ne Paris ) ajo thote se ne nje debat per Shqiperine ,</p><p>Presidenti Willson i thote kryeminsitrit Anglez, Lloye George:.....Po mbase ,ehe ata (shqiptret) kane te drejte te kene shtetin e tyre ?--Lloyed George,qe ishte kunder nesh i betuar , ja kthen :....Ce duan shtetin ata (shqiptaret) , vecse ti ngulin thiken ne gryke njeri tjetrit ,sic ben malesoret tane te Skocise ne shekullin e 15 ...</p><p>Aty ,presidenti Willson u prek dhe i thote : Don't speak ill per malet e Skocise,se eshte vendi i origjines s e familjes sime j .....---dhe me kaq u mbyll debati per Shqiperine thote Margaret McMillan,</p><p>Aty presidenti ,nuk foli me per Shqiperine ,dhe me vone presidenti u largua nga Parisi dhe shkoi ne USA,ndersa konferenca vazhdonte punimet</p><p>Por duke qene se sic thote Bonsal ,Presidenti Willson e lexoi letren e Doktor Adhamudhit,ajo leter ka goditur ne shenje duke i krijuarpresidentit nje aleance te brendeshme me shqiptaret ,porse ai nuk mund te fliste me teper se c'foli pro nesh --sepse ishin te gjithe kunder nesh ,dhe na iskretitonin per shkak te fese islame</p><p>.......dhe kur Presienti shkoi ne USA ,atehere qe andej ai ergoi nje leter konference se paqes duke i thene se --"....USA nuk eshte e pregatiur per ti bere nje padrejtesi Shqiperise....."</p><p>Kaq tha presidenti ne letren qe i dergonte Konferences ne Paris ,dhe kjo e ndihmoi ne maximum Shqiperine duke ja mbajt doren Lloeyd George per ti dhene jugun tone Greeqise ---------</p><p>Dhe duke qene se Margaret McMillan dhe Bonsal thone se ndikimi i Vatres me Nolin ne krye tek Presidenti Willson ishte zero --atehere ngelet qe kjo leter e hartuar me Mjeshteri Gjeniale nga i PAVDEKESHMI doktor Adhamudhi shpetoi Shqiperine ----Natyrisht presidenti Willson kishte marre shume peticione nga shqiptaret,porse kjo leter e Adhamudhit kishte kapur dicka qe i perkiste vete presientit Willson ..... ndaj mendoj se kjo leter ka qene decizive ....</p><p>------Doktori e ka ditur qe Presidenti ishte skocez me origjine ,dhe goditi direkt atje me letrene tij -------Te gjitha ato cathuhen perNolin dhe Vatren nuk jane aspak teverteta qe te kene ndikuar tek Presidenti ------ te pakten sic thote KolonelBonsal dhe Historiania Margaret McMillan,qe jeton ne Kanada </p><p> </p><p>-----Ndaj ju i nderuar qe keni bere kete artikull po te kishit mundesi qe ti kerkonit presidentit shqiptar ti dhuronte nje medalje mirenjohje per patriotizmin e tij te palekudnur dhe teper inteligjent te Doktor Adhamudhit</p><p>Ketu do shtoja edhe dicka per Esat Pash Toptanin</p><p>Kolonel Bonsal e kishte shume mik Esat pashen ,e pelqente shume tipin e tij burreror dhe qe ishte trupmadh</p><p>,Bonsal thote se Esati i tha njehere :...nqs Presidenti Willson e ka problem qenien myslymane te popullit shqiptar , ne jemi gati ta nderojme besimin tone myslyman.... dhe pastaj vazhdon ta justifikoje kete besim duke thene se :... shqiptaret u bene myslyman ,ne menyre qe te ruanin civilizmin e tyre,dhe te mos aaratiseshin maleve sic benin malazezete......----</p><p>Pra ketu Bonsal na tregon nje pjese teper inteligjente ne mendim ne lidhje me fene te Esat pashe Toptanit ,po nejse --</p><p> </p><p>Ndersa Margaret McMillan ne librin e saj --Paris 1919-- , flet me dashuri me Shqiperine ,dhe e thote qe ceshtja shqiptare eshte e drejte ,por kaarmiqtefuqishem -------dhe ne nje moment ajo thote me dhimbje :</p><p>:......Poor little Albania, with such powerfull enemies an so few friends.... ...----... Kur kam lexuar keto rreshta zemra ime ndali. Edhe tani jam i perlotur kur i kujtoj keto fjale --</p><p>Nejse</p>
Add new comment